Een bloeiend verenigingsleven

Cultureel Centrum 't Spectrum

Middeleeuwse gilden

Schijndel is een dorp waarin het verenigingsleven altijd een bloeiend bestaan heeft gekend. Heel oude gezelschappen zijn natuurlijk de gilden van Sint Barbara, Sint Catharina en Sint Sebastianus. Veel gilden kunnen in de middeleeuwen ontstaan zijn als kerkelijke broederschappen die in de kerk een altaar hadden. Ook waren er gilden die in gezamenlijke verbondenheid de doden begroeven en burenplichten vervulden. Men kende ook schuttersgilden als beschermers van de burgers in tijden van onraad en oorlog of bij epidemieën of pestziekten.
Het Barbara-en Catharinagilde hadden op 26 november 1450 al een altaar in de Servatiuskerk, getuige een legaat van twee kromstaarten (een oude munt) aan beide altaren door een zekere Walter van Beeck. Ook is in het parochie-archief van de Servatiuskerk nog een oude gildekaart of gildereglement aangetroffen uit 1602. In de Luikse registers wordt in 1524 melding gemaakt van een Sebastianusaltaar. Het lijkt er daarom op dat er in Schijndel ook een Sint Sebastiaansgilde heeft bestaan omdat in de archiefinventaris van 1811-1830 gesproken wordt over een schuttersgilde Sint Sebastiaan met onroerend goed gelegen aan de Aardenburgsesteeg.
Wat Barbara en Catharina betreft, een vermelding in een 15e eeuws testament zegt niets over de exacte stichtingsdatum van de beide gilden. Als het gilde in een testament een legaat verwerft mag je veronderstellen dat het gilde al langer bestond.
De drie beelden van Catharina, Barbara en Sebastianus stonden aanvankelijk in de Servatiuskerk, maar ze zijn door pastoor N.W.L. Baekers destijds geschonken aan de abdij van Berne. Barbara en Catharina staan nu in de abdijkerk te Heeswijk. Sebastianus is bij de herinrichting uit de kerk verdwenen maar zal een andere plaats krijgen in de abdij.
In een archiefstuk van 18 juni 1678 is ook sprake van een Servatiusgilde en Onze Lieve Vrouwegilde. Het kan zijn dat dit de benamingen zijn voor een en hetzelfde heel oud gilde ofwel de ‘oude schuts’, wat men kan koppelen aan het hoofdaltaar of het Maria-altaar in de Servatiuskerk. Pater van de Heilige Harten Wiro Heesters veronderstelt in zijn ‘Historische verkenningen’ dat dit bijna zeker het alleroudste gilde is, waarvan de stichtingsdatum dus vóór 1450 moet liggen. In het boek over de Servatiuskerk staan meer details.

Cultureel Centrum ‘t Spectrum

Uit de jaren ’80 van de vorige eeuw kennen we gemeenschapshuis In d’n Herd, inmiddels al weer verleden tijd.
Sinds 2005 beschikt Schijndel over een magnifiek cultureel centrum, dat onderdak biedt aan vele verenigingen en culturele groeperingen en waarin een variatie aan creatieve, muzikale, sociaal-maatschappelijke, heemkundige en cultuurhistorische activiteiten plaats vindt. Een aanwinst voor de hele gemeenschap, centraal gelegen aan het Jet Geerkensplein, goed bereikbaar en men kan er terecht trots op zijn. De filosofie die aan de basis van de stichting ervan lag, was de insteek van een grotere samenwerking tussen de daar gehuisveste verenigingen en instituten. Zij profiteren van elkaars kwaliteiten en deskundigheden, voor zover dat mogelijk is.

Een rijk scala aan verenigingen

Vanaf midden 19e eeuw worden er steeds meer verenigingen opgericht. Een belangrijke groepering zijn de handboogschutterijen. Handboogvereniging Amicitia werd opgericht te Schijndel in 1839. De Bossche handboogschutterij ‘De Unie’ organiseerde in 1843 een nationale wedstrijd, waarbij als eregast koning Willem II aanwezig was. Amicitia behoorde tot een van de 15 deelnemende schutterijen. Maar er kwamen meer van die verenigingen van de grond met hun eigen geschiedenis zoals Landmans Unie (1843-heden). Van later datum zijn o.a. de Batavieren, de Eendracht en de vriendenkring Koningin Wilhelmina en Soranus. Indrukwekkend is ook de historie van de uit 1855 stammende harmonie Sint Cecilia, die nog steeds op een hoog niveau presteert.
In het eerste kwart van de 20^e eeuw is het vooral de geestelijkheid die er in de periode van “het Rijke Roomsche Leven’ sterk voor pleit toch vooral deel te nemen aan het verenigingsleven, mede ook in het kader van een gezonde sociale opvoeding. Men ziet dan ook tal van verenigingen ontstaan op muzikaal, sportief, cultureel en kerkelijk gebied. Pastoors en kapelaans fungeren vaak als geestelijk adviseur en spelen een uitdrukkelijke rol binnen de maatschappelijke context van de dorpsgemeenschap. Ze voeren vanuit hun katholieke visie ook sterk propaganda om instellingen te realiseren als o.a. het patronaat aan de Kluis (1907-1984). het bekende Servatiusgebouw uit 1882 naast de Servatiuskerk en RK leeszaal, later de Openbare Bibliotheek.
Wie de moeite zou nemen om in het Schijndels Weekblad een onderzoek te verrichten naar alle verenigingen die daar vanaf de oprichting van dit weekblad in 1939 genoemd worden, zal versteld staan van de mate waarin het verenigingsleven een rol speelde en nog speelt in het leven van de jeugd en de ouderen. In dat opzicht is dit weekblad een unieke bron of eigenlijk één doorlopend Schijndels archief en is er de recente geschiedenis over de laatste 70 jaren feilloos uit te distilleren.