De Jonge Werkman

Van De Jonge Werkman is niet zo heel veel bekend

In België was kanunnik Cardijn begonnen met het organiseren van de werkende jongeren onder de naam KAJotters. Ook hier was een organisatie voor werkende jongeren zeer wel nodig en mogelijk is het initiatief daartoe uitgegaan van de R.K.W.V., waarvan kapelaan van Helvoirt geestelijk adviseur was en A. Verkuijlen, beter bekend als Toon Verkuijlen, voorzitter en deze functie bekleedde hij vele jaren.
Op een bijeenkomst in Vught was aalmoezenier Bannenberg aanwezig, later Mgr. Bannenberg en president van het Klein Seminarie Beekvliet in Sint-Michielsgestel. Hij vroeg A.J. Verkuijlen (zoon van A. Verkuijlen) om leider te worden van De Jonge Werkman in Schijndel die daar, na enige aarzeling in toestemde. Dat moet zo rond de jaren begin '30 geweest zijn, toen hij nog in Eindhoven studeerde.

De Jonge Werkman en De Jonge Wacht

De Jonge Wacht & De Jonge Werkman, afdeling Schijndel opgericht ca. 1932, opgeheven 1942

• De Jonge Wacht (12 t/m 15 jaar)
  
• De Jonge Werkman (16 tot 21 jarige) is opgericht in 1917 en bestond uit de aspirant-leden van de RK Werkliedenvereniging. Het was de standorganisatie voor de jonge arbeiders.
  

In 1928 werd de Jonge Werkman een diocesane organisatie en daarmee een onderdeel van de Bossche Bond. Scholingswerkzaamheden van (oud)districtsleiders werden clandestien voortgezet tot 1942.

Hoe het begon

Het was 19-5-1932 de tijd van werkloosheid en crisis. Nadat een twintigtal jonge arbeiders een stevige voorvormings cursus van 15 lessen had gevolgd werd in Schijndel de Jonge Wacht en de Jonge Werkman opgericht. De verchristelijking van het arbeidsmidden was het voornaamste waarnaar werd gestreefd. De dag van aanneming werd begonnen met een algemene H.Communie en onder het lof werden de nieuwe leden geïnstalleerd, oorkonde en insignes werden overhandigd en men legde de beloftes af om als een goed JW-er te leven en te handelen. Daarna had er een feestelijk bijeenkomst plaats in het patronaat , waar ook afdelingen uit de verre omgeving aanwezig waren om dit feest te vieren. Naast toneel en zang werden toespraken gehouden trillend van enthousiasme.
Het is een mooie leuze; Wat ge voor de arbeiders doet, doe dat door de arbeiders.
Maar dan moet er aan de leidersvorming veel zorg besteed worden. De JW-gids was een prachtig hulpmiddel. Iedere maand verscheen deze met artikelen over godsdienstvorming, sociale vorming, karaktervorming en ook actiepunten werden niet vergeten.
Aldus de eerste Directeur -Voorzitter kapelaan van Helvoirt in de jubileum krant van de Kajotter in 1949.

Wat beoogde De Jonge Werkman

De bedoeling van De Jonge Werkman was in eerste instantie de arbeidsjeugd te organiseren. De jeugd van 16 jaar en ouder. De club groeide snel. Er waren wekelijks club-bijeenkomsten voor spel, sport en ontspanning.
Uit deze vereniging is ook een voetbalclub ontstaan.
Godsdienstige en sociale vorming kregen ruim aandacht en ook culturele aspecten werden niet vergeten. Ook kwamen zij in contact met de standsorganisaties, kregen daarvan de nodige kennis, zodat zij na hun tijd bij De Jonge Werkman gemakkelijk konden overgaan naar de stands- en vakorganisatie. De Jonge Werkman bood dus een heel scala aan mogelijkheden. Natuurlijk had De Jonge Werkman een eigen vaandel en uniform, namelijk een groene blouse, bruine pantalon, grijze kousen, compleet gemaakt met zwarte das en zwarte baret of halsdoek.
Afdelingen van de Jonge Werkman werden in vele plaatsen van dit bisdom opgericht en een zeer belangrijke gebeurtenis was dat Mgr. A.F. Diepen, bisschop van Den Bosch, de eerste grote groep leden van De Jonge Werkman in de Sint Jan van Den Bosch zeer officieel het Christus-insigne op het uniform speldde. Ook onze groep uit Schijndel was daarbij aanwezig.

Demonstratie tegen S.D.A.P. bijeenkomst

De Jonge Werkman was overal zeer actief. In Schijndel namen ze deel aan een openbare Heilige Hart-hulde bij het Heilig Hartbeeld, dat toen nog stond op de hoek Hoofdstraat - Kluisstraat, waar thans de Amro-bank staat. Ze waren aanwezig bij een grote manifestatie ter ere van de H. Maria in Nijmegen en namen vol enthousiasme deel aan de demonstratie tegen de bijeenkomst van de S.D.A.P. op een weide aan de tegenwoordige Europalaan, waar de heer Willems van de S.D.A.P. kwam spreken. De hele S.D.A.P. demonstratie werd een grote mislukking, er verscheen een groot artikel in de krant van de S.D.A.P. "Het Volk", zeer kritisch, doch ze hadden meteen heel duidelijk gemaakt dat men hier van het Socialisme niets moesten hebben!
Neem wel in acht dat er destijds nog met recht gesproken kon worden van het Katholieke Zuiden en dat Brabant en Limburg voor hun katholiciteit opkwamen.

Nu de Tweede Wereldoorlog

In die periode heeft A.J. Verkuijlen zijn functie als leider neergelegd en zijn lidmaatschap tevens opgezegd. De tijd na de Tweede Wereldoorlog bracht grote veranderingen. Deconfessionalisering deed zich gelden in het katholieke verenigingsleven, de RKWV was inmiddels KAB geworden, doch ging op in een fusie met FNV of NVV. De specifieke katholieke organisaties gingen min of meer geleidelijk en geruisloos op in aanverwante neutrale organisaties.
Op politiek gebied ging de KVP een fusie aan met CHU en ARP onder de naam CDA. Doch deze C betekent voor sommigen evenveel christelijke inhoud als een rooie dakpan, die dwarsfluit speelt. Ik heb nooit gehoord van een officiële opheffing van de Jonge Wacht, Jonge Werkman of de Jonge Middenstand. Waarschijnlijk zijn al deze eertijds bloeiende verenigingen geruisloos in de nevel der vergetelheid verdwenen.

Op 3 aug.1941 wordt in de kerk een brief van de bisschoppen voorgelezen inzake opheffing Jonge Wacht en Jonge Werkman.
De jeugd kon zich aansluiten bij Hitlerjugend of de NSB-jongeren organisatie De Jeugdstorm.
Tot 1942 wordt nog even in het patronaatsysteem doorgewerkt met o.a. toneel.

Na de oorlog

Hoe De Jonge Werkman de oorlog doorgekomen is is op dit moment niet bekend, maar zoals alle Rooms Katholieke organisaties praktisch waren opgeheven, zal ook De Jonge Werkman het voortbestaan onmogelijk gemaakt zijn, zodat alle activiteiten ook uitgesloten waren. Toch moet De Jonge Werkman na de oorlog uit zijn "as" zijn herrezen, want er is "Flitsen op rijm uit het leven van De Jonge Werkman", gedateerd 24 mei 1953 en geschreven ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de vereniging.

Het hele rijm staat hieronder omdat dan allerlei feiten en "streken" uit het bestaan van de vereniging duidelijker worden weergegeven. Tot slot nog een opmerking over het begin; de eerste leiders waren: Alb. de Groot, A. Geerts en J. van Houtum en later op verzoek van aalmoezenier Bannenberg dus ook A.J. Verkuijlen. Ofschoon De Jonge Werkman een geheel zelfstandige vereniging was, werd zij toch gesteund door de R.K.W.V., beter gezegd de R.K.W.V. was een stevige steun voor De Jonge Werkman en er bestond een goed contact tussen deze twee, wat niet wil zeggen dat er nooit meningsverschillen waren.
"Flitsen op rijm" geeft een zeer wisselend beeld van alles en nog wat in De Jonge Werkman:

Groepsfoto's Jonge Werkman

De Jonge Werkman", 1932

"De Jonge Werkman", 1932.
Staand : A. Verkuylen (bestuur), A.J. Verkuylen (zoon van A.), H. van Rooy, A. de Groot, Jan van Loon, Wim van Oorschot (met vaandel), Berkelmans en Adrianus Geerts.
Gehurkt: Jan van Houtum, Marie van Houtum, Piet Geerts, kapelaan van Helvoirt, Gijs Schoenmakers, Jan Kusters, Jan van Engeland, de heer Polfliet.
Zittend: W. van Helvoirt, Jan van Doremalen, H. Doreleyers, H. Mutsaarts, G. van der Heijden, A, Schuurmans en G. van Herpen.
Liggend: Hendrik Dorelyers en Anton Peyenburg.

ca 1932 De Jonge Werkman retraite voor de 18 jarigen gedurende 3 a 4 dagen in huize Loyala te Vught.

ca 1932 De Jonge Werkman retraite voor de 18 jarigen gedurende 3 a 4 dagen in ca.1932 huize Loyola te Vught. Waarschijnlijk niet alleen Schijndelse jongens maar ook uit de omgeving van Schijndel.
2e rij: 12. Geerts (broer van Janus), 13. Toon van Gestel (geboren 1914), 14. onbekend, 15 kapelaan van Helvoirt 16. t/m 18, onbekend, 19. van Loon (of Timmermans?), 20. Toon Peijnenburg,
3e rij: 21. Antoon Verkuylen (voorzitter), 22, t/m 33. onbekend,
4e rij : 34. Janus van Kuylen, 35. t/m 43. onbekend, A) Hemke van Helvoirt (melkboer), B) Harrie Mutsaars, C) onbekend.
5e rij: 44. t/m 56. onbekend,
6e rij: 57. onbekend, 58. onbekend, 59. Antoon van Engeland, 60. t/m 63. onbekend. 64. van Oirschot, 65. t/m 68. onbekend.

De Jonge Werkman ca. 1935/1939 op de binnenplaats van het Patronaat

Ca. 1935-1937. De Jonge Werkman ca. 1935-1939 op de binnenplaats van het Patronaat
Achterste rij: 1. Marinus Van Gogh, 2. onbekend, 3. Toon? van Liempd, 4. Harrie van Gestel, 5. van Kaathoven, 6. onbekend, 7. Leo van Engeland, 8. van Geffen, 9. onbekend, 10. Nard van Doremalen, 11. de Groot, 12. Jan Weijnenberg, 13. Adrie van Schijndel, 14. van Kaathoven,
2e rij: 15. van Kaathoven, 16, onbekend, 17. Bob van Uden, 18. Jos Mutsaars, 19. Piet van Wanrooy (de Kraay), 20. onbekend, 21. Tijn Roozendaal, 22. Cor van Kampen, 23. Cor van de Heijden, 24. onbekend, 25. Mettler, 26. van Kaathoven, 27. Leen van Engeland of Piet Geerts?,
3e rij: 28. van Tartwijk, 29. Sjaak Gevers, 30. Johan van Doremalen, 31. Antoon Verkuylen, 32. kapelaan Korsten, 33. Marinus van de Dungen, 34. Hein Vorstenbosch, 35. Jan Mathijsen, 36. Jan of Adri? van Boxtel (St. Servatiusstraat),
4e rij: 37. Koos Keetels, 38. Tijn de Laat, 39. Tijn van Liempd, 40. Nard van Doremalen.

De Jonge werkman in 1937 op de binnenplaats van het Patronaat

1937 De Jonge werkman in 1937 op de binnenplaats van het Patronaat
Achterste rij: 1. Doreleijers, 2. onbekend, 3. Mari van Doremalen, 4. Cor van Kampen,
2e rij: 5. Wim van Kaathoven, 6. onbekend, 6a. (net zichtbaar) onbekend, 7. Piet van Wanrooij, 8. Harrie van Gestel, 9. onbekend, 10. onbekend, 11. onbekend, 12. van Kaathoven?, 13. van Tartwijk?, 14. van Geffen?, 15. T. Aalbrechts?,
3e rij: 16. Jac. Gevers, 17. de Groot, 18. Antoon Verkuylen, 19. kapelaan van Helvoort, 20. Hannes van de Dungen, 21. Hein Vorstenbosch, 22.mJan van Doremalen,
4e rij: 23. Antoon Pijnenburg, 24. de Groot, 25. Jan Mathijsen, 26. Eijkemans, 27. van Kaathoven.

De Jonge Werkman tijdens een retraite van o.a. een groep uit Schijndel (en omgeving) op 25 november 1940 in huize Loyala in Vught

1940 De Jonge Werkman tijdens een retraite van o.a. een groep uit Schijndel (en omgeving) op 25 november 1940 in huize Loyola in Vught
Achterste rij: 1. Cor van Beek, 2. onbekend, 3. onbekend, 4. onbekend, 5. onbekend, 6. Piet Heuvels, 7. Jan Bijenberg, 8. onbekend, 9. onbekend, 10. onbekend, 11. onbekend, 12. van Doremalen, 13. Piet Hoogenhof,
2e rij: 14. onbekend, 15. onbekend, 16. onbekend, 17. onbekend, 18. Mengelenberg (Vught), 19. onbekend, 20. onbekend, 21. Koos Keetels, 22, Harrie Mathijssen, 23. Toon de Greef, 24. Piet van de Dungen, 25. onbekend,
3e rij: 26. t/m 34. onbekend, 35. Hein Vorstenbosch, 36 onbekend,
4e rij: 37. t/m 50. onbekend,
5e rij: 51. t/m 58. onbekend, 59. Jan Dubach (Tilburg), 60. onbekend, 61. onbekend,
6e rij: 62. onbekend, 63. onbekend, 64. onbekend, 65. van Liempd, 66. t/m 70. onbekend, 71. Albert Peijnenburg, 72. onbekend, 73. onbekend.

De Jonge Werkman voor de toneeluitvoering "Kan nou leijn" in ca. 1942 op de binnenplaats van het Patronaat.

De Jonge Werkman voor de toneeluitvoering "Kan nou leijn" in ca. 1942 op de binnenplaats van het Patronaat. Titel heeft betrekking op het feit dat de Duitsers deze uitvoering nog toestonden. Kort daarna werden standsorganisaties verboden. Hierna kon jeugd alleen nog maar lid worden van de Hitlerjugend.
Staand: 1. Toon Keetels, 2. Marinus van Goch, 3. Jan van de Heijden, 4. van de Heijden (Boschweg), 5. Theo Gevers (bijnaam rooie Gevers), 6. Jan van de Heijden, St. Servatiusstr.), 7. Albert Mutsaars, 8. Frans Michels?, 9. onbekend, 10. onbekend, 11. Broer van Balkom, 12. onbekend, 13. van Doremalen, 14. onbekend, 15. Cor van Beek, 16. Janus Peijnenburg, 17. Gevers, 18. onbekend, 19.,van de Heijden, 20. Harrie Geerts, 21. Mutsaars, 22. van der Aa (bijnaam Hommeltje), 23. Bertus van de Heijden, 24. onbekend, 25. onbekend, 26. Pietje van de Dungen, 27. Hellings,
Zittend: 28. Wim Kooymans , 29. Antoon de Greef, 30. Piet Hoogenhof, 31. Albert Peijnenburg, 32. kapelaan Korsten, 33. Hein Vorstenbosch, 34. kapelaan Verwiel, 35. Jan de Laat, 36. Koos Keetels (bijnaam Jan wei, was lid ondergrondse), 37. onbekend.

De Jonge Werkman na de toneeluitvoering "Kan nou leijn" verkleed, bij gelegenheid van het 10 jarig bestaan ca. 1942 op de binnenplaats van het Patronaat.

De Jonge Werkman na de toneeluitvoering "Kan nou leijn" verkleed, bij gelegenheid van het 10 jarig bestaan ca.1942 op de binnenplaats van het Patronaat.
Mannen staan op dezelfde plaats aangevuld met enkele vrouwen (vriendinnen of deelneemsters toneeluitvoering?)
Staand: 1. Guus Keetels, 2. M. Van Gogh, 3. Jo Mathijssen, 4. van de Heijden, 5. Gevers, 6. Jan van der Heijden (St. Servatiusstr.), 7. onbekend. 8. Mutsaars, 9. t/m 25. onbekend, 26. Hellings, 27 onbekend,
Zittend: 28. Wim Kooymans (leider), 29. Antoon de Greef (secretaris), 30. Piet Hoogenhof, 31. Anton Peijnenburg (penningmeester), 32. kapelaan Korsten, 33. Hein Vorstenbosch (voorzitter), 34. kapelaan van de Wiel, 35. Jan de Laat, 36, Koos Keetels, 37. Jan Weijenberg,
Vrouwen met witte schort helemaal links: 38 mevr….....H.Vorstenbosch/...., 39. mevr. Tini (Wim)Kooijmans/Keetels?, helemaal rechts: 40. vriendin Piet Hoogenhof, 41. mevr......(Koos)Keetels/..

Flitsen op rijm uit het leven van de Jonge Werkman

Vijf en twintig jaar geleden
Geschiedde er in Schijndel iets heel groots.
Schijndel bleef niet stil en doods.
Er kwam een nieuwe vereniging.
Jonge Werkman noemde zich dat nieuwe ding.

Men keek een beetje schots en scheef om wat er nu weer moest gebeuren.
Men ging in uniform marcheren
En zou de jeugd eens even leren.
Hoe te zingen en te demonstreren.

Wij vertellen U van het klein begin
Van de J.W. Vereniging.
Dat ging niet van een leien dak
Maar als Tarzan, slingerend van tak tot tak.

Vijf jonge kerels togen trouw naar Vught,
Studeerden daar met heel veel vrucht
Voor leider van deez' nieuwe ploeg.
Wat dat een werk en zwoegen vroeg.

Maar als beloning lichtte de grote dag.
Zij togen fier in uniform, maar nog zonder vlag Naar Den Bosch,
naar de kerk van de Bisschop.
Die speldde hun het J.W. insigne op.

Maar toen begon het grote werk, ze stonden wat raar te kijken
Bij de plannen om uit alle Schijndelse wijken
De jonge kerels bijeen te slepen
Om ze in de Jonge Werkman in te schepen.

In het Patronaat was hun stamlokaal
Daar stond van alles en was toch tamelijk kaal.
Ze wisten zich echter met veel gerucht te vermaken.
't Klonk als een klok tot over de daken.

't Gerucht lokte nieuwsgierige kijkers
Die hun verveling op straat lieten blijken.
Ze stonden van pure lol dan bijna op hun bolleken.
Voelden zich thuis bij de J.W. in de opstuivende stofwolken.

Boven de LW. zaal zaten daar heel tevree
De jonge meisjes van K.J.V.
En Amor, de liefde, loerde van buiten
Om binnen te sluipen door de ruiten.

Manmoedig klommen J.W.-ers tot boven aan de ramen
Zacht tikken, zacht fluiten bracht contacten samen.
Maar o wee, daar kwam, onverwacht, de Pastoor er tussen.
Toen brak het feest los uit touw en lussen.

De aftocht werd roemloos en snel geblazen.
Een sprong omlaag en dacht "Mij niet te grazen"
'n Ander, met minder fortuin, vond een plaats hangend aan de goot.
De bevrijding der makkers redde hem van de liefde dood.

Bij luim en leut werd ook veel goeds gewrocht
De Sint Nicolaasactie werd toen geboren en leeft nu nog.
Met Credo Pugno togen J.W.-ers trouw op pad
Op huisbezoek, dat heel vaak resultaten had.

Nieuwe leden werden gewonnen voor de K.A.B.
en jongelui gecharterd voor de groene J.W.
Dan het lange niet leuke werk
Iedere zondag collecte voor het Crisiscomité met bussen aan de kerk.

Ook was het wel eens aardig wat krakelen
Met de werkliedenbond, dit niet te verhelen.
't Ging om het krijgen van meer zelfstandigheid.
Zelfbestuur noemen we dat in deze nieuwe tijd.

'n Woord van hulde aan Kap. van Helvoirt, die fijne directeur.
Bij hem vond de J.W. een reuze hart en een open deur
Hij kon geweldig met de jongens opschieten
En was, eerlijk gezegd gul, om als 't nodig was, eens af te schieten.

O ja, die mooie uniformen kostten nogal duiten.
Die kreeg je niet door maar eens een deuntje te fluiten.
Daar moest je maandenlang voor sparen.
Om met dubbeltjes en kwartjes fl. 13,50 bijeen te garen.

Dat moest van een klein traktementje worden afgenomen;
Dan moest je toch de week nog zien rond te komen.
't Was een training in wat offervaardigheid.
Maar de J.W.-ers hebben het hem gelapt; dat mag gezeid.

Bij vele acties kon de J.W. zijn kant aan keren.
Met bussen aan de kerken collecteren.
De mensen speldjes en zo iets aansmeren.
Ook op vele plaatsen zingend demonstreren.

Op Bartens wei aan 't spoor kwamen rode S.D.A.P.-ers
Maar ook Jonge Wachters, K.J.V.-ers en J.W.-ers.
Met vliegende vaandels en slaande trom
Brachten zij de rode spreker zingend naar de trein weerom.

Een geweldig artikel in de rode krant "Het Volk".
Was van rode verontwaardiging de sprekende tolk.
Maar de heren hadden het lesje goed verstaan.
De rode sprekers hadden in Schijndel afgedaan.

Ook nog wat humor.

Er was een schoon biljart te koop.
Naar Marinus van Dungen toog de J.W. vol goede hoop.
Zij dronken een potteken en nog een, tot een lichte roes.
Maar zij kochten het biljart, niet duur, wat ik je smoes.

Zij gingen meteen op pad om het ding te halen.
Niet denken aan de dikke lantaarnpalen.
De wagen liep wankel, kon de weg niet houden.
‘t Kan ook zijn, dat de trekkers hun oog niet vertrouwden.

Opeens bleek de straat veel te smal, een paal stond verkeerd.
De wagen werd botsend tegen die stomme paal geparkeerd.
Veldwachter van Os kwam waarschuwend hun leren:
Die paal is voor het licht en niet om wagens tegen te parkeren.

Er waren banden, die de J.W.-ers verbonden
Daarom maakten zij 's Zondags per fiets hun ronde.
Ook in studie en werkclubs kwamen zij samen.
Voor 't vergaren van kennis en om plannen te beramen.

Vaak ging de J.W. op pad om te feliciteren.
Als elders nieuwe leden waren te installeren.
De 1e zondag in Mei togen zij vroom naar O.L. Vrouw.
En betuigden hun Moeder in de St. Jan hun eerlijk trouw.

Het Patronaat was hun toevlucht voor zang en spel.
Doch om 10 uur sluiten, zei de Pastoor, denkt daaraan wel.
Braaf werden de sleutels dan rammelend in de bus gedeponeerd.
Dat had de J.W. heel gauw en heel goed geleerd.

Soms echter hadden zij geen zin om al naar huis te gaan.
Dus werden er heel netjes stenen in de bus gedaan.
De pastorie ging rustig slapen in de overtuiging,
Dat de Jonge Werkman, net als altijd, naar huis ging.

Ook werd er dit kunstje op gevonden.
De sleutels, aan een keurig touwtje gebonden,
Waren volgens plicht in de bus gedaald,
Maar, niet volgens plicht, werden ze er met het touwtje weer uitgehaald.

De kruik gaat te water totdat ze breekt.
De streek werd ontdekt, en dat spreekt
De Pastoor en de Directeur kwamen eens binnen stappen.
En maakten een eind aan dit soort leuke grappen.

Op 't toneel liet de J.W. zijn spel bewonderen.
Daar wrochtten zij ernstig en luimige wonderen.
Maar een speler met een stukje in zijn kraag
Werd naar huis gebonjourd, al ging hij niet graag.

Geachte luisteraars, dit waren flitsen uit het oud J.W.-ers leven
Die wij U hedenavond mochten geven.
Daar was ernst en luim en ook kwajongensstreken.
Dat is uit ons relaas wel duidelijk gebleken.

Met plezier denken wij terug aan onze oude J.Wee
De herinnering dragen wij ons leven lang mee.
Wij leefden toen in onze goede dagen,
waarin wij onze idealen uit mochten dragen.

Aan u, Kajotters, willen wij een goede raad nog geven.
Blijft uw beweging trouw heel uw jonge leven.
Weest elkaar tot steun, werkt samen onderling.
Dat geeft nu vreugde, later een goede herinnering.

Voert in Uw vaandel het embleem van Christus Koning mede
Ten teken van overwinning, ten teken van vrede.
Dan zal Uw werk de jeugd en de wereld tot zegen zijn.
Laat dat uw doel en uw streven zijn.

Bronnen, noten en/of referenties