Boskoop - Schijndel

BOSKOOP - SCHIJNDEL

Op maandag 8 juli 1946 bracht een gezelschap Schijndelaren een bezoek aan Boskoop. Na de aankomst te Boskoop werd eerst het raadhuis bezichtigd. Om 8 uur begon een bijeenkomst in het R.K. Verenigingsgebouw aan de Rozenlaan. De avond werd geopend door de burgemeester van Boskoop mr. dr. E.P. Verkerk, die er op wees dat het initiatief tot het houden van deze avond uit gegaan was van de mannenzangvereniging “Die Gouwe Sanghers”, waarna Schijndel gepresenteerd had ook iets te doen. De avond was bedoeld als inleiding tot de inzameling welke de volgende dag te Boskoop gehouden zou worden ten bate van de geadopteerde gemeente Schijndel.
Het programma werd gevuld door afwisselend optreden van Die Gouwe Sanghers, onder leiding van de heer Jansen en de Schijndelse koren onder leiding van Frits Bolsius sr. Dit optreden werd afgewisseld met toespraken, respectievelijk van de heer M. Verbruggen, chef van de afdeling sociale zaken van de gemeentesecretarie van Schijndel, de heer W.J.N. Wijs, burgemeester van Schijndel en de heer Van Dijk, directeur van de H.A.R.K. (Hulp Actie Rode Kruis) te Schijndel. Het slotwoord werd gesproken door pastoor C.A. Ouwendijk van Boskoop.

In het gemeentelijk archief 1930 – 1960 is een brief aanwezig van het comité Volksherstel afdeling Boskoop van 14 december 1946 aan het comité Volksherstel afdeling Schijndel met de volgende inhoud:
Mijn heren, hiermede delen wij u mede dat de glasactie welke op zaterdagmiddag 7 december jl. gehouden werd aan geld f. 845,69 en aan glas naar schatting 150 m2 heeft opgebracht. Het bedrag hebben wij volgens afspraak op uw postrekening overgemaakt. Wij zouden gaarne zo spoedig mogelijk van u vernemen of u het glas nog nodig hebt, want het staat voor u beschikbaar.
De burgemeester van Schijndel antwoordde bij brief van 16 december 1946 dat hij met grote erkentelijkheid en dank kennis heeft genomen van het schrijven van 14 december 1946: “De 150 m2 glas zal met gejuich ontvangen worden, helaas hebben wij het nog broodnodig, dit wordt nog geaccentueerd door de barre vorst.”

De gemeente Boskoop heeft aan de gemeente Schijndel ook een woonbarak voor oorlogsslachtoffers ter beschikking gesteld. Oorspronkelijk was deze noodwoning een geschenk van de Bond van Zwitserse boomkwekers aan Boskoop. Deze houten noodwoning is later in gebruik genomen door het schoolhoofd G. Hermsen te Wijbosch.
In het gemeentehuis van Boskoop hangt een schilderij van J.H. Heesters. Het schilderij is door de gemeente Schijndel aan de gemeente Boskoop geschonken als dank voor geboden hulp na de Tweede Wereldoorlog.

Toen Schijndel in oktober 1944 zwaar gehavend uit de oorlogstijd vandaan kwam, werden, ondanks de uithongering, in het noorden van het land acties op touw gezet om het zuiden te helpen. Het was de gemeente Boskoop welke zich uitermate verdienstelijk heeft gemaakt om Schijndel met allerlei meubilair, huishoudelijke artikelen, kleding, dekking en schoeisel enz. te helpen.

Deze hoeveelheid was zelfs zo groot dat twee scheepsladingen het geschonkene niet konden bevatten. Een derde vaartuig moest daarom de restant goederen naar hier overbrengen. Ook vensterglas waaraan hier een enorme behoefte bestond werd, op initiatief van de toen bekende radioredenaar de zeereerwaarde heer Henry de Greeve, door de zorg van de Boskoopse bevolking ingezameld, aan deze gemeente geschonken en door Boskoopse werklieden tegen vergoeding van arbeidsloon ter plaatse ingezet.
Op haar beurt zorgde de gemeente Schijndel dat Boskoop voor een billijke prijs in het bezit kwam van een aanzienlijke hoeveelheid klompen.

Er ontwikkelde zich indertijd een vriendschappelijke verhouding met het gemeentebestuur en het betrokken comité van Boskoop. Deze relatie bestaat thans (1950), hoewel in geringe mate, nog.

Ter blijvende herinnering aan de spontane hulp welke door Boskoop aan deze gemeente werd verleend stelde het college van burgemeester en wethouders op 17 november 1950 aan de gemeenteraad voor aan de klinkerweg op het aangekochte weiland met boerderij van Van de Tillaart naast de R.K. Kerk aan de Boschweg de naam Boskoopstraat te geven.

Op 8 december 1950 schreven burgemeester en wethouders aan de gemeenteraad van Boskoop een brief waarin zij het besluit van de gemeenteraad van Schijndel van 24 november 1950 mededeelden. “Dit ter blijvende herinnering aan de belangrijke steun welke uw gemeente kort na de bevrijding van ons land aan onze gemeente heeft gegeven.”

Overigens is uit diverse bronnen duidelijk geworden dat ook de inwoners van de gemeenten Zaandam, Huizen en Blaricum en de veiling in Roelofarendsveen, de bevolking van Schijndel na de oorlog op een geweldige wijze hebben geholpen.

Boskoop en Schijndel, vrienden door de oorlog

Op 23 juni 1945 arriveerde in Boskoop een groep van zeven jongedames van de Nationale Gezinshulp uit het Noord-Brabantse Schijndel. Ondanks de desolate situatie in hun eigen zwaar gehavende dorp waren zij bereid elders in het land vrijwilligerswerk te gaan verrichten. Zij opereerden onder de vlag van de Stichting Nederlandsch Volksherstel (N.V.H.), de belangrijkste organisatie van het maatschappelijk werk in die eerste tijd na de oorlog. Overal in het land werden afdelingen van de N.V.H. opgericht; in Boskoop gebeurde dat drie weken na de bevrijding van het dorp op 4 mei 1945.
In een ruimte achter de gereformeerde kerk werd een bureau ingericht. De eerste werkzaamheden bestonden uit onder meer de repatriëring van in Duitsland tewerkgestelden. Comités en subcommissies richten zich op het verlenen van materiële en geestelijke bijstand. Dat laatste was de taak van de Schijndelse dames. Ze verbleven zeven weken in Boskoop om hier verzwakte moeders bij te staan, vrouwen die door de oorlog fysiek of psychisch niet in staat waren hun gezinnen te leiden. De jonge Jenneke Adriana Aarsen kreeg de leiding over hen. Door het contact met de Schijndelse vrouwen kreeg Boskoop een beeld van wat zich in hun dorp had afgespeeld. Boskoop was relatief rustig door de oorlog heen gekomen en kende geen essentiële verwoestingen. In Schijndel was dat wel anders.
In het najaar van 1944 bereikten de geallieerden het zuiden van Nederland en in de loop van september en oktober herkreeg een deel van Zuid-Nederland zijn vrijheid. Dat ging niet zonder slag of stoot; in veel gevallen werd een felle strijd geleverd tussen de geallieerden en de Duitsers.
Het Brabantse dorp Schijndel, zuidoostelijk van Den Bosch gelegen, moest ruim vijf weken zware oorlogshandelingen ondergaan voor het eindelijk de rood-wit-blauwe vlag weer zonder gevaar kon hijsen. Schijndel werd getroffen door een luchtbombardement, er was voortdurend Engels en Duits granaatvuur en Duitsers plunderden verlaten woningen. Op 23 oktober 1944 kwam ten slotte de bevrijding. Een opluchting voor velen, maar ook werd een trieste balans opgemaakt: 79 burgers uit Schijndel waren omgekomen, naast Duitsers en geallieerden, en onder alle partijen waren ook vele gewonden, alleen al zo'n tweehonderd dorpsbewoners, te betreuren. Woonhuizen en openbare gebouwen lagen in puin, huizen van geëvacueerde burgers waren leeggeroofd. De periode van hevige gevechten leeft in Schijndel voort als "De Granaatweken".
Toen op 5 mei 1945 heel Nederland bevrijd was, waren in Schijndel de sporen van de vernietigende september- en oktoberweken van het jaar daarvoor nog steeds duidelijk zichtbaar. Bijna 600 gezinnen hadden geen of beschadigde woonruimte. Er was wel een en ander provisorisch hersteld, maar er was een groot gebrek aan materialen, waardoor nog niets rigoreus kon worden aangepakt.
Wat zich in Schijndel had afgespeeld maakte diepe indruk in Boskoop. Een Boskoopse deputatie van Volksherstel, waarvan burgemeester Verkerk voorzitter was en van de Boskoopse afdeling van Hulp Actie Rode Kruis (H.A.R.K.) toog naar Schijndel om de situatie daar met eigen ogen te kunnen zien. "De toestanden die daar heersen zijn werkelijk ondenkbaar voor mensen als wij, die wel geleden hebben van honger en koud, maar niets ervaren hebben van het geweld van de strijd", schreef de voorzitter van het Boskoopse H.A.R.K.-comité, de heer De Moor, in het Boskoopsch Nieuws- & Advertentieblad van 21 juli 1945.
Kippenhokken en werkplaatsen waren als woningen ingericht en er heerste een grote schaarste wat onder meer kleding en beddengoed betrof. Er waren mensen die de nacht op de grond doorbrachten onder oude karpetten, omdat bedden ontbraken. Algehele ontreddering dus, die menigeen ook de moed ontnam om de vroegere levensstandaard te heroveren, waardoor verpaupering dreigde.
Alle reden voor hulp: Boskoop besloot Schijndel te "adopteren". Half juni was er een grote inzamelingsactie in Boskoop gehouden, die veel kleding, meubelen, huishoudelijke gebruiksvoorwerpen enz. had opgeleverd. Na een bezoek aan Schijndel werd besloten de hele opbrengst aan Schijndel te schenken. Onder begeleiding van Boskoopse politiemannen werden de ingezamelde goederen, zo'n 8400 stuks, met 3 schepen, elk van 100 ton, naar Schijndel gevaren, waar de spullen en hun begeleiders met groot enthousiasme ontvangen werden. Er werd zóveel gebracht, dat men zich nauwelijks kon voorstellen dat dit alles uit één gemeente afkomstig was.
Op 16 juli 1945 schreef een ontroerde burgemeester Wijs van Schijndel een bedankbrief aan zijn Boskoopse collega: "Namens Schijndel verzeker ik U, dat straks in onze nieuwe archieven (ons Raadhuis c.a. is geheel vernietigd) met gulden letteren gewaagd zal worden van de sublieme uiting der daadwerkelijke beleving van saamhorigheid en naastenliefde (sic) van U en Uwe Boskopers."
De schrijnende toestand in Schijndel inspireerde de Boskoopse H.A.R.K. tot een vervolgactie: als alles verdeeld was onder de inwoners moest men maar een overzicht maken van waar nog behoefte aan was. De Boskopers zouden dan opnieuw een inzameling houden. Om ze te motiveren werden in de etalage van de firma Van der Geur, waar anno 2014 de Hema gevestigd is, foto's van het gehavende Schijndel opgehangen. De winkel was toen tijdelijk in gebruik door de SHAEF (Supreme Headquarters Allied Expeditionary Forces).
Op 12 september kondigde eerdergenoemde heer De Moor in het eveneens genoemde nieuwsblad aan dat de leden van de afdeling Boskoop van Volksherstel opnieuw langs de deuren zouden gaan ten bate van Schijndel. Het ging er niet om wat u kunt missen, het gaat er om wat Schijndel nodig heeft, stelde hij. En dat was nog veel: ledikanten, beddengoed, ondergoed, werkbroeken, gereedschap, emmers, vensterglas.
De tweede inzamelingsactie in Boskoop werd ook weer een succes, zij het met minder goederen als opbrengst. Wat bij elkaar gesprokkeld was, rond de 100 stuks deze keer, werd opgeslagen in het gebouw Flora aan de Parklaan, dat alle vooroorlogse grandeur verloren had nadat Duitse soldaten het volkomen hadden uitgewoond. Begin oktober werd alles per tjalk naar Schijndel verscheept. "Het zal voor de zwaar beproefde mensen aldaar weer een grote blijdschap wezen en tevens een troost te weten, dat in Boskoop de harten warm kloppen voor hun zwaar geteisterde gemeente", schreef het nieuwsblad op 10 oktober.
Ook in Schijndel klopten de harten warm van dankbaarheid: eind november arriveerde in Boskoop een lading kousen, gefabriceerd door de Schijndelse M. Jansen de Wit's Stoomkousenfabriek, die ondanks vernielingen in 1945 alweer kon produceren. De afdeling Boskoop van Volksherstel organiseerde in "Ons Jeugdhuis" een verkoop met belangeloze inzet van alle Boskoopse manufacturenwinkels. Later zou Schijndel tegen een schappelijke prijs een hoeveelheid klompen leveren; uit Sint-Oedenrode kreeg Boskoop overigens ook klompen.
Onverwacht werd ook Zwitserland bij hulp van Schijndel betrokken. In september ontving de bekende kweker Hooftman een brief van een collega-handelaar uit Zwitserland. Tussen Zwitserland en Boskoop bestond al decennialang een intensief handelscontact en nu Nederland zo zwaar getroffen was door de oorlog, bood het Schweizerischer Gärtnermeisterverband hulp aan en wel in concrete gedaante: een woonbarak. Toen dit aanbod bekend werd bij het gemeentebestuur van Boskoop schreven burgemeester en wethouders een dankbare brief naar Zwitserland, waarin zij stelden dat Boskoop nauwelijks getroffen was door de oorlog, maar dat veel inwoners van het door Boskoop geadopteerde Schijndel "ons petekind", nog steeds onder erbarmelijke omstandigheden leefden. B&W waren ervan overtuigd dat de hulpvaardige Zwitserse kwekersorganisatie er geen bezwaar tegen zou hebben wanneer de barak aan Schijndel zou worden gegeven. En dat is ook gebeurd. Op 30 november berichtte het Rode Kruis vanuit Genève dat het transport van de woonbarak op 1 december zou plaatsvinden. De houten noodwoning werd betrokken door schoolhoofd Hermsen en zijn grote gezin.
Boskoop bleef actief voor zijn "petekind". Toen de decembermaand van 1945 naderde, werd speelgoed onder de Boskoopse bevolking ingezameld, dat in de Sinterklaasperiode naar Schijndel werd gestuurd. Opnieuw was men daar onder de indruk. "Het kan niet anders, dan dat het aan de Boskoopse jongens en meisjes in vele gevallen moeite moet hebben gekost om zulke mooie dingen voor de kinderen van onze oorlogsgetroffenen af te staan. Hulde voor die heldhaftige offervaardigheid aan de Boskoopse jeugd en ook onze complimenten aan de Boskoopse ouders, die hun kroost tot deze prachtige daad hebben aangespoord", schreef de directeur van het Schijndelse H.A.R.K.-comité nadat de Goedheiligman weer naar Spanje was vertrokken. Zijn brief werd afgedrukt in het Boskoopse nieuwsblad van 12 december 1945.
Kort voor Kerstmis reisde een groepje Boskopers naar Schijndel, per auto die belangeloos beschikbaar gesteld was door een Boskoper. In het gezelschap bevonden zich onder anderen een schilder met knecht en een timmerman. Hun komst was een verrassing voor de inwoners van Schijndel, van wie nog steeds velen de koude winterperiode doorbrachten zonder glas in hun ramen. De Boskopers kwamen ingezameld glas brengen. Met bevlogen oproepen, zoals die in bovengenoemd nieuwsblad van 15 september 1945, had de heer De Moor de bevolking opgepord tot schenkingen: "Hebt u niet een portret van een overgrootvader of zo, die u niet zo erg goed kent, waar u gevoeglijk de glasruit uit kunt halen? Of zo'n plaat die u cadeau kreeg, maar nu de gulle gever toch niet meer bij u thuis komt, op zolder hebt opgeborgen? Van dat glas ervoor was hij al niets mooier geworden. Misschien is het zonder glas even lelijk."
Het bij de plaatselijke schilders ingeleverde glas werd nu vakkundig in vele sponningen bevestigd. Blijkens een verslagje in de krant van 19 december 1945 riep de actie ontroering op: "Er waren er die huilden van dankbaarheid en overal werden de Boskopers met spontane blijdschap begroet."
De nood was echter nog lang niet gelenigd want op 9 februari plaatste schilder Hogendoorn een oproep in de plaatselijke krant van 9 februari 1946 onder de bijna wanhopige kop "Glas glas glas", waarin hij namens Volksherstel vroeg kleine stukken glas zelfs scherven in te leveren.
Hoezeer Schijndel nog gebukt ging onder de oorlogsvernielingen in de vroege zomer van 1946, bleek toen enkele leden van de Boskoopse afdeling van Volksherstel naar onze geadopteerde gemeente reisden. "De omstandigheden, waaronder zeer velen nog moeten leven, bleken in velerlei opzicht nog allerdroevigst te zijn", schreef de krant van 22 juni 1946. Er was nog behoefte aan onder meer 1200 stoelen, 200 tweepersoonsledikanten, 100 fornuizen, 50 petroleumhanglampen en 600 wekkers.
Op 8 juli werd in het r.k. Vereenigingsgebouw in de Rozenlaan een "Contactavond Boskoop - Schijndel" gehouden (zie onder [1]), die door de burgemeester van Schijndel werd bijgewoond. Inwoners van Schijndel vertelden over de toestand in hun dorp. Die Gouwe Sanghers, initiatiefnemer van deze avond en een tweetal zangkoren uit Schijndel luisterden de avond muzikaal op. Het werd een gezellige bijeenkomst, die alle ellende even naar de achtergrond drong. Die avond deed de plaatselijke afdeling van Volksherstel opnieuw een oproep tot het inzamelen van huisraad en kleding. Deze zou weer veel opleveren, van 97 stoelen tot diverse lepels en vorken, spiegels en kapstokken. Een collecte bracht f. 3.494,89 op. Eind juli en begin augustus werden de goederen per vrachtauto getransporteerd naar Schijndel, waar alles zo eerlijk mogelijk werd verdeeld.
Op de avond van 17 augustus werd een benefiet-voetbalwedstrijd gespeeld op het G.D.S.-terrein aan het Noordeinde. Wethouder van onderwijs en sport mr. Taat verrichtte de aftrap, waarna een elftal van gemeenteambtenaren het opnam tegen een ploeg van de Boskoopse Glasindustrie "De Nijverheid". Het kranige muziekcorps Excelsior begaf zich van het dorp naar het voetbalveld, onderweg en ook op het voetbalterrein pittige muziek spelend, blijkens een verslag in de krant van 17 augustus 1946. Het team van de gemeenteambtenaren versloeg "De Nijverheid" glansrijk met 5 - 0. De opbrengst van de entree bedroeg f.122,91, een bedrag dat naar Schijndel werd overgemaakt.

In september bracht een gezelschap van Boskopers, die direct betrokken waren bij de actie "Boskoop helpt Schijndel", een bezoek aan het getroffen dorp. Ze werden officieel in het gebouw Amicitia ontvangen en daarna bezocht men de Schijndelse kousenfabriek. Ieder kreeg hier een paar dameskousen cadeau. Vervolgens maakte men een wandeling door de gemeente en bezocht het gezelschap kasteel Heeswijk. De grote dankbaarheid van Schijndel was die middag duidelijk merkbaar. Die uitte zich in oktober ook op materiële wijze. Op initiatief van wethouder Hovenier werden toen "Spar-bonte avonden" georganiseerd, waarbij de opbrengst van de programmaboekjes bestemd was voor Boskoop en wel voor een specifiek doel: een bijdrage voor nieuwe klokken voor de r.k. kerk aan het Reijerskoop en voor de gemeentetoren, nadat de bezetter de oorspronkelijk klokken in februari 1942 had geroofd. Aan het Boskoopse "Klokken-comité" kon een bedrag van f.115,10 worden overhandigd.

Glas bleef een favoriet thema voor Boskoop. Eind januari 1947 leverde een vrachtauto opnieuw in Boskoop verzameld glas af. Dat kon meteen worden ingezet; er waren al wekenlang Boskoopse vaklui bezig met het plaatsen van ruiten die waren ingezameld door de actie "Ruiten is troef", een initiatief van de toen bekende priester en radiospreker Henri de Greeve (1892 - 1974), waarmee de Zaanstreek onder meer aan Schijndel hulp bood. Om het inzetten te financieren, hadden de Boskopers een bedrag van ongeveer 850 gulden meegebracht, verkregen via Volksherstel. Het glas was zeer welkom; de strenge winter had al flinke vorst gebracht.
Het waren zo langzaamaan de laatste activiteiten onder auspiciën van Volksherstel: op 16 juni 1947 kwam het Boskoopse comité met zijn subcommissies voor het laatst bij elkaar. Uit een verslag van de penningmeester C. Plaatsman bleek dat Boskoop f. 37.249,95 had opgebracht, de totale opbrengst van verschillende collectes. Met dit geld heeft Boskoop niet alleen Schijndel, maar ook Ellewoutsdijk en de stichting "Nederland helpt Indië" gesteund.
Tot aan de opheffing van de gemeente Boskoop, 31 december 2013, heeft in de hal van het gemeentehuis een ingelijste tekening van de Schijndelse kunstenaar Jan Heesters (1893 - 1982) gehangen. Die was door de gemeente Schijndel aan Boskoop geschonken als uiting van dank voor de ontvangen hulp. Op het passe-partout stond geschreven: "Met oprechten dank aan de Gemeente Boskoop die het zwaar getroffen Schijndel zoo'n grootsche hulp bood. Schijndel, juni 1945. Het H.A.R.K.-comité”. Een vreemde datering, aangezien er in juni 1945 nog geen sprake was van hulp.
Het was niet de enige dankbetuiging. Op 8 december 1950 ontving de Boskoopse gemeenteraad een brief van burgemeester en wethouders van Schijndel, die meedeelden dat een weg in Schijndel de naam "Boskoopstraat" zou krijgen: "Dit ter blijvende herinnering aan de belangrijke steun welke uw gemeente kort na de bevrijding van ons land aan onze gemeente heeft gegeven."
Boskoop was niet de enige gemeente die Schijndel geholpen heeft; ook de gemeenten Zandaam, Huizen en Blaricum en de veiling van Roelofarendsveen boden hulp.
Voor Schijndel bestond Boskoop in die tijd louter uit barmhartige engelen!!!

Bronnen, noten en/of referenties