Kolenboeren in Schijndel

Deze pagina is nog in bewerking door de auteur die deze heeft aangemaakt. Gelieve daarom nog even te wachten met aanpassingen en verbeteringen totdat deze mededeling verdwenen is. Excuses voor het ongemak.

Kolenboeren in Schijndel

In Schijndel waren destijds meerdere kolenboeren actief. Te weten Kastelijn in het Lieseind, V.d. Steen op de Boschweg, Kemps, smid en de Boerenbond in het centrum, v.d. Eerden centrum (tegenover bioscoop), van Weert (Deken Baekersstraat/Molenstraat), Driekske Schevers (bijnaam klein mudje) Hoevenbraak (achter café het Zuid), van Heertum (Europalaan) en Verhagen (Wijbosch).

Pim van Heertum

Wanneer Marinus van Heertum aan de Gemondseweg bedenkt dat zijn boerenbedrijf te klein is om later zijn opgroeiende 6 jongens voldoende werk te bieden besluit hij het kolenbedrijf van Jan van Doleweerd aan de Stationsstraat over te nemen. Zijn oudste zoon Gijs (1932) en middelste zoon Xavier (Pim 1939) worden daar aan het werk gezet (Pim is genoemd naar heeroom Jan, de broer van zijn vader die als kloosternaam Xavierius heeft). Bij de overname is ook een vrachtwagen inbegrepen maar geen papieren om de vrachtwagen te rijden of het bedrijf te leiden. Als Gijs daarvoor gaat studeren leert hij Prinsen kennen. Samen aanvaarden zij al snel transportopdrachten voor bedrijven uit de regio. Omdat Pim al snel inziet dat er voor de kolen geen grote toekomst is, start hij in 1965 met de verkoop van autogas en benzine (a 38 ct./ltr). In 1966 breidt hij dat uit met een bandenhandel. De kolenhandel stopt in 1967. Het huisje dat vlak langs de doorgaande weg staat wordt eind jaren 70 afgebroken waarna het nieuwe (huidige) overdekte benzine station gerealiseerd wordt. De vrees van Marinus dat zijn jongens geen geschikt werk zullen krijgen blijkt achteraf ongegrond, geen van de jongens neemt het boerenbedrijf over maar zij starten allemaal, succesvol, een eigen bedrijf!

Toon Kastelijn Lieseindsestraat 24 In een overzicht van middenstanders van 1935 en 1939 werd Toon zijn vader Adrianus al genoemd als winkelier en handel in steenkolen met als adres Lieseind D 117. Adrianus (1874-1959) was getrouwd met Petronella v.d. Westelaken (1879-1959) Bij de aangiftes van de geboorten van hun 3 zonen en 1 dochter gaf Adrianus als beroep houtzager op. Dat geeft aan dat de winkel in koloniale waren hoogstwaarschijnlijk door zijn vrouw Petronella geleid werd. Op 1 november 1937 werd in een akte beschreven dat Adrianus, landbouwer en hoepelmaker het winkelbedrijf in koloniale waren en aanverwante artikelen voor de prijs van honderden tien gulden heeft overgedragen aan Antonius, winkelier en hoepelmaker, beide wonende Lieseind D 117. Antonius verklaarde deze koopsom schuldig te blijven met de verplichting om daar jaarlijks een rente van 4% over te betalen op 1 november. De eerste maal op 1 november 1938 met de verplichting om de schuldig erkende som terug te betalen 3 maanden na opzegging. Als jongste van het gezin trouwde Toon in augustus 1942 met Cato Gevers en ze betrokken het naast de boerderij gelegen omgebouwde werkhuis, in het lieseind. Samen gaan ze verder met de kruideniershandel en kolenhandel. Het assortiment aan kolen bestond uit eierkolen, cokes, briketten en de antraciet nootjes drie, vier en later ook nog nootjes vijf. De kolen werden hoofdzakelijk betrokken via de heer Schimmel uit Reek; een man die imposant dikke sigaren rookte en die enkele keren per jaar langskwam om de bestellingen op te nemen. Ook Pim van Heertum en Truus Kemps kunnen zich herinneren dat ze van de gebroeders Schimmel uit Reek kolen afnamen. Toon was een fervent dammer, schaker en voetballer. Om die reden onderhield hij een correspondentie met zijn kameraad Jan van Alebeek die als dienstplichtig militair van 24 september 1948 tot 1 juli uitgezonden was naar Nederlands-Indië. Gedurende die periode schreef Toon ca. 22 brieven naar Jan. Meestal werden er dam- en schaakstellingen uitgewisseld en natuurlijk de laatste nieuwtjes uit Schijndel. Rond 1950 werd een kolenloods gebouwd van afgekeurde sluisdeuren en ijzeren golfplaten. Een deel van deze golfplaten werd na de stormnacht van 1953 aan de overkant van de weg teruggevonden. Gelukkig was er toen ‘s nachts nauwelijks verkeer op de weg. De kolen werden de eerste tijd weggebracht op de vrachtfiets. Begin vijftiger jaren werd de vrachtfiets vervangen door een vrachtwagentje van 1,75 ton waarvoor je geen vrachtwagenrijbewijs nodig had. Hiermee konden ook de kolen, die per spoor werden aangevoerd gelost worden. Om die 20 ton kolen te lossen waren er wel een rit of tien twaalf nodig. Na het lossen van eierkolen kon je gemakkelijk als de hulp van Sinterklaas doorgaan. Gedurende de vijftiger en begin zestiger jaren was met de kolen een redelijke boterham te verdienen. Eind jaren zestig kreeg de kolenhandel het zwaar te verduren door de opkomst van de met gas gestookte cv. De kolenhandel werd gesaneerd en is daarna vrijwel verdwenen. Door de opkomst van de grote supermarkten verdwenen alle kleinere en wat verder achteraf liggende kruidenierwinkeltjes, zoals die van Antje van Engeland (Vossenberg), de Laat (Houterd), Eikenmans (Molendijk) en Rozendaal (Boschweg).

Gebroeders Kemps smederij en kolenhandel

De in Uden geboren Willem (1802 – 1885) trouwde in Helvoirt (1841) met Hendrika Vermeer. Bij het huwelijk gaf hij aan dat hij smid was en in Schijndel woonde. Bij de geboorte aangiftes van hun 4 zonen Petrus (1842-1912), Josephus (1843), Leonardus (1845-1869) en Martinus (1847-1875) geeft hij meestal aan dat hij smid is en soms heel specifiek hoefsmid. Leonardus en Martinus komen al vroeg (23 en 27 jaar) en ongehuwd te overlijden. Beide waren ook smid en vader Willem gaf bij het overlijden van zijn zonen aan graf en hoefsmid te zijn. Josephus vond zijn ambitie elders en in zijn overlijdensakte in 1905 (Dinther) staat dat hij hoofd van de school is geweest. oogstwaarschijnlijk was het Willem die op 17/2/1840 officieel zijn smederij startte. Bij zijn overlijden laat hij aan zijn zonen Petrus en Josephus (zijn vrouw is dan al overleden) het volgende na; huis en smederij etc. te Schijndel sectie E, nummers 1989, 3344, 3345, 1067, 1068 en 1069 groot 82,48 aren en heide te st.-Oedenrode sectie D 1095. Samen waard Hfl. 2320. Petrus was dan uiteindelijk de zoon die smederij overnam. Hij trouwde op zijn 42e in Veghel (1885) met de 29e jarige Regina van Hooff wiens vader ook smid was. Zij krijgen samen in Schijndel 5 kinderen. Wilhelmus Lambertus (1886-1940) Lambertus Josephus Wilhelmus (1888-1889), Lambertus Josephus (1890-1890), Lambertus Josephus (ca.1891-1964) en een naamloos meisje (1892-1892). Drie van de kinderen overleden binnen een jaar na hun geboorte. De oudste zoon Wilhelmus Lambertus trouwde in 1918 met Hendrika Maria van Liempd. Ze krijgen een zoon Piet. Deze gaat studeren en wordt later directeur personeelszaken van Jansen De Wit De jongste zoon Lambertus Josephus trouwde in 1924 met Johanna Maria van Liempd. (Zij is overigens een zus van Hendrika die met Wilhelmus getrouwd was). Lambert en Johanna krijgen 3 zonen Piet (1924-2005), Jan (1931-2020) en Lambert (1933-2016) Piet beheerde samen met zijn schoonzus Truus (die met Lambert getrouwd is) de winkel. Vroeger werden er huishoudelijke goederen en prikkeldraad verkocht. Het aanbod wijzigde langzaam maar zeker naar fietsen, kolen- en oliekachels. Later werd het assortiment gashaarden, -fornuizen en -ovens.

In de winkel was ook Peter van Engelen werkzaam. In drukke tijden sprong ook Mietje v.d. Linden bij die eigenlijk in het huishouden van Truus werkte. Piet die in 1958 zijn huis bouwde in de Vicaris van Alphenstraat bouwde zijn werkzaamheden in de winkel langzaam af toen hij steeds actiever in de gemeenteraad werd: raadslid (van 1955 tot 1975) wethouder en locoburgemeester (van 1975 tot 1994). Jan woonde in de Groeneweg en hield zich bezig met de kolen en oliehandel. Als werkgever had hij meer dan 40 jaar Harrie Kemps in dienst. Wim van Helvoirt uit de Bunderstaat hielp mee in drukke tijden. Lambert trouwde in 1961 met Truus Kooymans en woonde tot 2015 boven de winkel. Lambert was de hoefsmid. Bèr Marinussen (uit Veghel) was meer dan 40 jaar als knecht bij Lambert in dienst. In Schijndel waren ook Harrie en Bert van Kasteren en de uit Limburg afkomstige Vousten actief als hoefsmid. Van Thiel was van alle smeden de beste op het gebied van het smeden van gereedschap. Jaarlijks kwamen ze bij elkaar om prijsafspraken te maken over de goederen (prikkeldraad, spijkers enz.) die ze verkochten in hun winkel. In 1937 verhuisde de smederij van het woonpand naar achteren, zodat er in het pand meer plek vrij kwam voor het winkeltje. In 1964 werd het oude pand afgebroken en wordt een nieuw pand gebouwd met op de begane grond een winkel en op de 1e verdieping het woongedeelte. Gedurende de sloop en nieuwbouw werd een gedeelte van het pand (links van Kemps) van voormalige slagerij Geerkens in gebruik genomen. In 1965 vierden de gebroeders Kemps hun 125 jaar bestaan met de opening van de nieuwe winkel. Van de gemeente kregen ze een kaars aangeboden met deze gedenkwaardige datum. Ca. 1980 stopt de smederij en in 1983 de winkel. Mei 1984 opende de ALDI haar eerste filiaal in Schijndel in het pand. Na het vertrek van de ALDI is er nog geruime tijd een elektronicazaak gevestigd. Na het vertrek van de bibliotheek uit het Spectrum is deze tijdelijk van 2018 tot 2020 in het pand gevestigd. Sloop volgde eind 2020.

  In 1917 was Antoon (31 jaar), samen met kapelaan Meijer de drijvende kracht achter de oprichting van RK werkliedenbond. Antoon is daarna jarenlang voorzitter van deze bond. Antoon wordt genoemd als een van de personen die in 1920 de coöperatieve winkel “De Eendracht” en in 1949 de coöperatieve kolenvereniging Schijndel opricht. In 1942 staat Antoon met het bestuur ter gelegenheid van het 25 jarige jubileum prominent op de foto. 1 januari 1964 wordt de werkliedenbond omgedoopt naar N.K.V. vanaf 1976 wordt dit F.N.V. Ook de volkshuisvesting was in die tijd al een heet hangijzer. Het initiatief werd genomen om te komen tot de oprichting van een woningbouwvereniging. Het notulenboek van Huis en Erf vermeldde het volgende; ”Het bestuur v.d. RK Werkliedenvereniging te Schijndel nam in de Bestuursvergadering van ...juli 1918 het besluit om te komen tot de vorming van een commissie tot woningbouw en machtigde den adviseur van genoemde RK Werkliedenvereniging deze commissie te vormen. Op verzoek van H. Meijer, adviseur van de RK Werkliedenvereniging traden tot deze commissie toe, H. Bolsius, M. Jansen, Boland, W. Kriellaars, Antoon Verkuijlen en H. Meijer enz.” Antoon zal enkele tientallen jaren als bestuurslid aanblijven. Uit het boekje uitgegeven ter gelegenheid van het 75 bestaan van Huis en Erf bleek dat Antoon een gedreven bestuurslid was die veel voorstellen deed om extra woningbouw te realiseren maar daarbij vaak bot ving. Ook bij zijn voorstel op 18 januari 1928 om het bestuur uit te breiden (er waren ondertussen diverse personen uit het bestuur gestapt) stuitte wederom op veel verzet van voorzitter Bolsius. Het was ook Antoon die in 1928 voorstelde om een onderhoudsfonds op te richten om jaarlijks de 3 slechtste woningen op te kunnen knappen. Zo werd er voor enkele woningen op de Boschweg in 1930 een pomp geslagen omdat het water van de gezamenlijke put van te slechte kwaliteit was. In 1929 werden die woningen van elektrisch licht voorzien en kregen in 1939 de huizen een aansluiting op het waternet. Voor velen was Antoon een vertrouwensman en hij was bijzonder goed op de hoogte van het wel en wee in Schijndel. Bij de toewijzing van woningen was zijn inbreng binnen het bestuur vaak bepalend voor wie welke woning toegewezen kreeg.

Of hij ook persoonlijk betrokken was bij de oprichting van de andere verenigingen die door de werkliedenbond werden opgericht is niet bekend. Zoals de Toneelclub “Kunst en Adel”, het Servatius(zieken)fonds, Levensverzekering, Volksbank, Geitenfokvereniging en diverse cursussen. Wel werd hij weer genoemd als medeoprichter van het Ziekenfonds Midden-Brabant. Na en misschien ook wel bij de oprichting van de Jonge Werkman in 1917 was Antoon betrokken als jeugdleider. Gedurende de periode ca.1932-1937 was hij voorzitter van De Jonge Werkman en werd hij op zeker moment ook de beheerder van het Patronaat genoemd. In 1919 werd Antoon (33 jaar) raadslid namens de werkliedenbond. Op een foto van 1923 waarop burgemeester, wethouders, gemeentesecretaris en raadsleden zijn afgebeeld staat hij als raadslid. Bij gelegenheid van het koperen ambtsjubileum van burgemeester Janssen in april 1932 was hij dat nog steeds. In berichten t/m 1936 komt hij nog voor als raadslid. Vanaf 1935 t/m 1940 was hij wethouder, daarvoor kreeg hij op 8 oktober 1935 toestemming van de minister van binnenlandse zaken hoofd bestuur posterijen, telegrafie en telefonie. Wanneer hij als wethouder iets te zeggen had deed hij dat namens de werkliedenbond.

Op 27 februari 1913 koopt Antoon van Willem van de Burgt, hoepelmaker, huis, erf en bouwland kadastraal sectie E nr.3667 groot 17 aren (Rietbeemdweg 2) Verkoper heeft dit aangekocht op 9 april 1907. Deze verkoop en koop is geschied voor een bedrag van 1625 gulden. Van het gekochte kan de tuin en het bouwland half maart en huis en erf met Pinksteren in het jaar 1913 in gebruik worden genomen. Op 3 augustus diende Antoon een aanvraag in voor een bouwplan van een woonhuis met bijbouw op perceel sectie E nr. 3666-3667 welke uitgevoerd werd door architect C.J. Van de Ven (Rietbeemdweg 4). Een tekening (d.d. 30-7-1931) schaal 1 op 100 is bijgevoegd bij de aanvraag. De aanvraag is op 4 september 1931 nr.37 ondertekend door de secretaris Verhaag. Wanneer het huis daadwerkelijk gebouwd werd, is niet bekend. Bij het betrekken van de nieuwe woning werd huisnummer 2 in eerste instantie verhuurd aan Cees v.d. Sande en Drika Mettler. Later, na het overlijden van Antoon en zijn vrouw werd het huis aan de huurders verkocht. Veel woningen werden tijdens de oorlog beschadigd of vernietigd. Om in aanmerking te komen voor een schadevergoeding moest een schaderapport opgesteld worden. Na de oorlog taxeerde het Nationaal expertisebureau “Hermes” uit Veghel de geleden oorlogsschade aan beide panden. Het rapport van 10 april 1945 gaf aan dat te herstellen kosten van nr.4 hfl.1280,- en van nr. 2 hfl.867,- bedroegen. Voor wat betreft de huisraad was ter waarde van hfl.837,50 vernietigd. De huisraad die beschadigd was, was voor hfl.53,50 te herstellen. De taxatie van het onroerend goed was uitgevoerd door Gebroeders Van Schayk in de Hoofdstraat. Het rapport bevatte een gespecificeerde lijst van de huisraad incl. aankoopprijs en jaar van aankoop. In 1957 is Antoon (In Den Bosch ) op 75 jarige leeftijd overleden. Op zijn bidprentje werd hij herdacht als gouden jubilaris der Heilige Familie, lid van de St. Vincentius vereniging, oud-wethouder en ere voorzitter van de KAB te Schijndel. Wanneer zijn medewerking werd gevraagd op sociaal of charitatief gebied, stelde hij zich steeds beschikbaar, nam de taak belangeloos op zich en vervolgens volbracht hij die taak nauwgezet en gewetensvol.