Kunst op de Markt

Kunst op de Markt

Eind september 1958 nam de Rotterdamsche bank N.V. aan de Markt 7 te Schijndel haar nieuwe bijkantoor in gebruik. “Boven de fraaie ingang prijkt de beeltenis van Mercurius ofwel Hermes (de God van de handel)”, zo staat in De Schijndelse Krant van vrijdag 3 oktober 1958. De God zit op een bankje dat op een weegschaal/balans staat.

Dit kunstwerk is ontworpen door beeldhouwer Frans Verhaak (1918 – 1998) uit Breda en uitgevoerd door leerlingen van de kunstacademie in Tilburg, bekend zijn Henk Oddens en Frans Broers†.
Achter deze gevelsteen was de keuken van de bovenwoning. “Ik had het mooiste keukenraam van Schijndel” vertelde mevrouw Van der Heijden, echtgenote van de toenmalige bankdirecteur. Naast de bank zat indertijd een dierenwinkel en de eigenaar heette Hermes.
De tekens links en rechts van het raam zijn passers en winkelhaken, symbolen van de vrijmetselarij. Boven het raam zijn vormen zonder een diepere betekenis aangebracht.
Helaas is het niet gelukt om een tekening van het kunstwerk van Frans Verhaak te vinden. De bouwvergunning (22 juli 1957/47), waar deze tekening wellicht aan toegevoegd zou kunnen zijn, is zoek geraakt.

Hermes was de zoon van de Griekse oppergod Zeus en de bergnimf Maia.
Afkomstig uit het herdersland Arcadië was hij de weidegod, die herders en kudden beschermde. Later zijn er echter nog meer kwaliteiten en eigenschappen aan Hermes toegedicht. Zo nam hij de taak als boodschapper van de goden van Iris over en werd hij de begeleider van zielen naar de onderwereld. Door zijn constante reizen werd hij de patroon van reizigers; door zijn atletische en jonge uiterlijk werd hij de patroon van atleten en de sport en door zijn jeugdige escapades werd hij de patroon van de dieven.
Doordat hij met behulp van zijn gevleugelde attributen door de lucht zweefde werd hij de god van het verkeer en de handel. Ook zijn welsprekendheid leverde Hermes verering op: hij werd de god van de welsprekendheid. Hermes wordt beschouwd als de god van de slaap en de dromen en is hij de patroon van de schilders. De Grieken vereerden Hermes amper als god van de handel; hij was bij hen vooral de god van de reizigers en de boodschapper van de goden.

De Romeinse god Mercurius zou op de Griekse god Hermes geïnspireerd zijn; hij is immers ook God van de handel en bovendien draagt hij de attributen van Hermes, met name de herautstaf met twee slangen. (de caduceus of Mercuriusstaf) De Mercurius in zittende houding, zoals afgebeeld, doet toch minder alert aan dan een Mercurius met vleugels aan zijn sandalen als teken van snelheid.

De Mercuriusstaf staat symbool voor handel en verkeer en wordt in dat verband met geld geassocieerd. Ook de Griekse voorganger van Mercurius, de god Hermes, wordt afgebeeld met een gekroonde herautstaf omringd door twee slangen. Oorspronkelijk was de staf ook wel omringd door takjes of linten in plaats van slangen.

Op oude afbeeldingen zijn beide goden meestal voorzien van een gevleugelde hoed en gevleugelde sandalen. Deze symboliseren de snelheid waarmee de heraut van de goden zich van de ene plaats naar de andere kon begeven.

Sinds 1816 zijn de meeste munten van het Koninkrijk der Nederlanden voorzien van een muntteken van het nationale muntbedrijf. Tegenwoordig is dit de Koninklijke Nederlandse Munt, voorheen bekend als ’s Rijks Munt. Bij Koninklijk Besluit van 26 november 1816 werd de Mercuriusstaf gekozen als muntteken. Daarvoor had de Utrechtse Munt lange tijd het wapen van Utrecht als muntteken gebruikt. Ten tijde van de provinciale munthuizen werd gewoonlijk ofwel een muntteken danwel een muntmeesterteken op de munten aangebracht. Tegenwoordig is het internationaal gebruikelijk alleen een muntteken te voeren. Het gebruik van beide tekens, zoals bij het Nederlandse muntbedrijf, is vrij uniek.

Bronnen, noten en/of referenties