Schijndel tijdens de Gelderse Oorlogen

Conflicten tussen Geldersen en Brabanders

Het tijdvak 1478-1543 wordt gekenmerkt door allerlei schermutselingen tussen Brabant en Gelre. Men spreekt ook wel van de Gelderse Oorlogen, liefst zeven in getal. De gewapende strijd speelt zich in hoofdzaak af in deze contreien. Zeven oorlogen op rij……wat moet dat voor de dorpen en hun inwoners, onze verre voorouders dus, wonend en werkend in de frontlinie, concreet betekend hebben.

Na de eerste Gelderse oorlog

Schijndel krijgt in 1480 permissie om 60 bunders gemeentegrond te verkopen aan particulieren om met de opbrengst de hoog opgelopen oorlogsschulden te kunnen bekostigen. De vijfde oorlog in de serie treft Schijndel opnieuw. De Geldersen vallen, nadat het beleg van Venlo is opgebroken, het kwartier Peelland binnen, waarvan Schijndel in die dagen onderdeel uitmaakt. In 1511 worden de pijlen primair gericht op de grensplaats Lommel en in 1512 worden Bakel, Asten, een deel van Deurne in brand gestoken, boeren gegijzeld en van daaruit trekt men verder over het Meierijse platteland. Ook de Servatiuskerk van Schijndel moet het uiteindelijk ontgelden. Het zal overigens wel niet bij die kerkbrand alleen gebleven zijn. Ze zullen hier wel net zo hebben huisgehouden als in andere Meierijse dorpen door branden te stichten, meisjes en vrouwen te verkrachten, de houtvoorraad te kappen, de veldvruchten en andere opbrengsten van de landerijen weg te halen, geld af te persen, schapen, paarden en koeien te stelen en huizen te plunderen. Vervolgens met de oorlogsbuit ervandoor op weg naar andere oorden! Voor de plaatselijke ingezetenen een ware ramp.

Inkrimping van het huizenbestand

Over de gehele 15e eeuw, ook tijdens die bewuste Gelderse oorlogen, heeft men verschillende keren alle huizen laten tellen waarbij belangrijk is geweest de vaststelling van de belastingsom die betaald moet worden. De specificatie voor Schijndel is als volgt:

• In 1438 zijn er 263 huizen waarvan er 119 worden bewoond door armen
  
• In 1464 is het aantal een beetje gestegen namelijk naar 284
  
• In 1472 is sprake van een zeer lichte afname namelijk naar 280
  
• In 1480 zet die daling duidelijk door en staan er nog maar 234 waarvan er 115 bewoond worden door arme ingezetenen
  
• In 1496 lijkt er weer wat bijgebouwd te zijn en wordt het aantal gegeven van 248.
  

Onder de ‘armen’ in die dagen verstaat men de groep die volledig afhankelijk is van de zorg van de armentafel of H.Geesttafel en dus ook geen belasting moet en ook niet kán betalen. De gezinsgrootte in die periode zou volgens redelijk betrouwbare berekeningen gelegen hebben rond de 4 à 5 gezinsleden. De bevolking van Schijndel schommelt in die tijd tussen de 1000 en 1300 inwoners. In 1515 is een onderzoekscommissie actief die voor het kwartier Peelland, waarvan Schijndel de meest noordelijke punt was, de huizeninventarisatie kritisch heeft bekeken en tot de conclusie komt, dat van de in 1496 getelde huizen in het Meierijs kwartier, 3148 in aantal, er nog slechts 1907 resteren ofwel een verlies van 1241 huizen binnen de onderscheiden dorpen. Een afname van ca. 40% van het oorspronkelijke huizenbestand.
De gegevens van Schijndel:
In totaal 287 huizen, waarvan er 9 leegstaan, 46 woningen worden bewoond door armen en 35 gebouwen worden als boerderij omschreven.

Onze verre voorouders hebben waarschijnlijk meer te verduren gehad dan menigeen van ons weet of kan vermoeden.