U kunt ons steunen door lid van de Heemkundekring Schijndel te worden. Iedere dinsdagochtend zijn wij tussen 9 en 12 uur in de heemkamer: Cultureel Centrum Spectrum, Steeg 9 g, Schijndel. |
Nederlands Hervormde Kerk
| Nederlands Hervormde Kerk | ||
 Hoofdstraat 150. | ||
| Gebruik | Kerk. | |
| Gereed | 1810. | |
| Sluiting | 1980. | |
| Bouwstijl | Waterstaatsstijl. | |
| Monumentnummer | 33567 | |
| Monument status | Rijksmonument. | |
Nederlands Hervormde Kerk 1811 Hoofdstraat 150. [1][bewerken | brontekst bewerken]
"N.H. kerk, classicistisch zaalgebouw met dríezijdige sluitingen aan de korte zijden en geblokte pilasters, 1810". Aldus staat het huidige "Bloemenkerkje", gelegen aan de Hoofdstraat 150, op de monumentenlijst omschreven. (nu 1811)
Hoe nu is men gekomen tot het bouwen van deze kerk in Schijndel? Een van de verworvenheden van de Franse bezetting en de opeenvolgende staatsregelingen van de Bataafse Republiek (1795-1806) was de scheiding van staat en kerk, vastgelegd in de grondwet van 1798. Het principe van de Franse Revolutie van vrijheid, gelijkheid en broederschap was niet in overeenstemming met een opgelegde staatsgodsdienst, zoals dat in de Republiek der Verenigde Nederlanden na 1648 het geval was. In 1798 werd bepaald dat de kerkgebouwen die al voor 1648 bestonden met hun inkomsten overgedragen moesten worden aan het gemeentebestuur. In Schijndel woonden op dat moment 3047 katholieken en slechts 32 hervormden. De hervormden hielden hun diensten in de voor hen veel te grote en vervallen parochiekerk. Ondanks de tegenstand van de hervormden werd de kerk op 27 mei 1801 officieel aan de roomsen toegekend.
In 1802 en 1804 werd tevergeefs van staatswege bevolen, dat het rooms-katholieke kerkgenootschap aan de "voormaals heersende kerk van Schijndel" alles moest teruggeven. Wel kwam de kerk in 1807 weer tijdelijk in handen van de hervormden. Het staatsbewind gaf opdracht aan de minister van Eredienst om beide partijen aan te sporen tot een minnelijke schikking. Tijdens het bewind van koning Lodewijk Napoleon (1806-1810) kwam een regeling tot stand, die strekte tot voorbeeld aan andere dorpen, waar de strijd om de kerken nog voortduurde. Op 26 Juni 1808 werd het volgende besloten
- De hervormden staan de kerk en alles wat daartoe behoort af aan de rooms-katholieke gemeente.
- Het gemeentebestuur staat de hervormde pastorie (gelegen aan de Hoofdstraat, nu nr. 148) in volle eigendom af aan de hervormden. Bovendien werd hen een subsidie toegezegd van 7.000 gulden: 6.000 gulden voor de bouw van een nieuwe kerk en 1.000 gulden voor het onderhoud daarvan.
- De roomsen kochten op hun beurt van de gemeentelijke armenzorg de helft van een akker naast de pastorie en schonken die aan de hervormden om er een kerk te bouwen.
Zoo was de vrede teruggekeerd, dat wil zeggen uitwendig, want innerlijk bleef nog lang, vooral van roomse zijde, de vijandige gezindheid tegen de hervormden nawerken.
Na veel strijd en moeite werd de materiële situatie der hervormde gemeente beter dan ooit tevoren.
Zij kwam in het bezit van een ruime welgelegen pastorie en een vriendelijk kerkgebouw, dat aan haar behoeften was aangepast.
Een kleine lindelaan voert naar de ingang. Achter het kerkje strekte zich de begraafplaats uit, stil en rustig."
In 1810 werd de kerk gebouwd en op 26 januari 1811 in gebruik genomen. Het is een zogenaamd waterstaatskerkje.
Over de geschiedenis van de hervormde gemeente te Schijndel is maar heel weinig bekend.
De eerste predikant was Robertus Immens (1649-1659). Uit de gegevens van de verschillende predikanten in de 17e, 18e en een deel van de 19e eeuw kan men opmaken dat het aantal lidmaten varieerde van 11 tot 30 personen.
Toen de strijd om de kerkgebouwen in het begin van de 19e eeuw in volle gang was, dreigde de kleine hervormde gemeente te Schijndel samengevoegd te worden met andere gemeenten in de omgeving. Om dit te voorkomen werd een kerkenraad ingesteld bestaande uit twee ouderlingen (kerkmeesters) en twee diakenen (armmeesters).
Op 3 februari 1808 werd Johannes Laurens Theo. Cox predikant te Schijndel. Hij heeft de nieuwe kerk gebouwd.
In 1812 werd Adriaan Slingsbie tot predikant beroepen. Het aantal lidmaten verminderde in deze tijd tot 19. Omdat onder hen niet voldoende mensen gevonden werden, die de nodige bekwaamheid bezaten om tot de kerkenraad toe te treden, werd besloten om een halve kerkenraad te benoemen Burgemeester Jan van Beverwijk werd ouderling en schoolmeester C.J. Kaub diaken. Toen Slingsbie in 1823 stierf, werd de predikantsplaats Schijndel bij Koninklijk Besluit van 15 december 1823 opgeheven. Op verzoek van de Schijndelse lidmaten werd een combinatie gevormd met de predikantsplaats te St. Michielsgestel. Er waren toen in Schijndel nog 15 lidmaten.
Het kerkgebouw kwam zodoende in handen van de hervormde gemeente van St. Michielsgestel. Tot 1970 werden in de hervormde kerk te Schijndel nog zondagsdiensten gehouden, aanvankelijk eens per maand, later eens per drie maanden. Het geringe aantal kerkgangers en de hoge onderhoudskosten noopten de hervormde gemeente echter het gebouw van de hand te doen. Dankzij particulier initiatief is het gelukt het gebouw in zijn oorspronkelijke vorm te behouden. Een voorbeeld van "Schijndelse monumentenzorg" dat navolging verdient!
Vanaf 1980 is er een bloemenboetiek in gevestigd geweest, zodat het kerkje in de volksmond het “bloemenkerkje” werd genoemd. Sinds 2002 heeft het een kantoorfunctie gekregen en is het interieur deels gewijzigd, maar de originele kansel is nog steeds te bewonderen. Het kerkhof, waarvan de oudste zerk dateerde uit 1856, is geruimd en de stoffelijke resten zijn elders begraven.
Monumenten Inventarisatie Project 1990 [2][bewerken | brontekst bewerken]
Nederlands Hervormde Kerk 1810 - Bloemist.
Waterstaatsstijl.
Blokpilasters. Handvorm baksteen, hout. Spitsboogvensters.
Zadeldak met leien in maasdekking.
IJzeren hekwerk rondom.
Direct achter de kerk bevindt zich een eenvoudig kerkhof met hardstenen meest liggende zerken. De oudste waarschijnlijk uit 1856. Kerkhof met rechthoekige plattegrond. De graven zijn in drie rijen opgesteld en georiënteerd op het koor van de kerk.
Eenvoudige houten kansel, houten koor steunend op twee gemarmerde Toscaanse zuiltjes.
Bij kerkhof: hoge liguisterhaag en grote linde, populieren, coniferenhaag.
Gaafheid, door ligging beeldbepalend.
Jaartal op gevel 1808 (inmiddels 1810).
Klassicistische zaalkerk met driezijdige sluitingen aan de korte zijde en geblokte pilasters.
Rijksmonument.
- Nederlands Hervormde Kerk Hoofdstraat 150.
De Nederlands Hervormde kerk in de Hoofdstraat is gebouwd in 1810 in de Waterstaatsstijl. Later in gebruik geweest als bloemenkerkje (bloemenhandel Joop Staal) in 2024 kantoor van een architectenbureau. Deze kerk die ook wel de Napoleons kerk werd genoemd is geopend op 26 januari 1811. Voor meer details klik hier.
De eenvoudige preekstoel in de Nederlands Hervormde kerk gebouwd in 1810. In 1989 doet de kerk dienst als bloemenkerkje (bloemenhandel), in 2024 als architectenbureau. Voor meer details klik hier.
Begraafplaats bij de Nederlands Hervormde kerk in de Hoofdstraat 150. Voor meer details klik hier.
Begraafplaats bij de Nederlands Hervormde kerk in de Hoofdstraat 150.
Begraafplaats bij de Nederlands Hervormde kerk in de Hoofdstraat 150.
Overige afbeeldingen.[bewerken | brontekst bewerken]
- Nederlands Hervormde kerkje.
Nederlands Hervormde kerk gezien vanuit het zuiden. Rechts van het kerkje een huisje met daarachter ganzen en een waterput met putmik waar later het herenhuis van Van Kaathoven is gebouwd. Hoofdstraat rond 1875. Rechts de protestantse kerk met torentje. Het huis links is in 1866- 1867 gebouwd door notaris J.G. van Beverwijk. In 1930 kocht de gemeente het gehele complex met tuin, van de erven van mevrouw Bolsius-Raupp met de bedoeling het te gebruiken voor de aanleg van een marktterrein. Hier is ook hotel van Roessel in gevestigd geweest. Voor meer details klik hier.
De achterzijde van de Nederlands Hervormde kerk. Voor meer details klik hier.
Opvallende witte pilaren bij de entree van de Nederlands Hervormde kerk. Voor meer details klik hier.
Opvallende witte pilaren bij de entree van de Nederlands Hervormde kerk. Voor meer details klik hier.
Opvallende witte pilaren bij de entree van de Nederlands Hervormde kerk. Voor meer details klik hier.
Rechts de ingang van Nederlands Hervormde kerkje met daarnaast de kosterswoning en de domineeswoning aan de Hoofdstraat dan nog een zandweg. Voor meer details klik hier.
Vanuit de kerktoren zicht op het verlengde Kloosterpad, de Nederlands Hervormde kerk, de Akkerstraat, Sint Servatiusstraat en Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Vanuit de kerktoren zicht op het verlengde Kloosterpad, de Nederlands Hervormde kerk, de Akkerstraat, hotel van Roessel en Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De Nederlands Hervormde kerk gebouwd in 1810. In 1989 doet de kerk dienst als bloemenkerkje (bloemenhandel), in 2024 als architectenbureau. Voor meer details klik hier.
Zicht vanuit de kerktoren op de Nederlands Hervormd kerk en het Catharinaplein. Voor meer details klik hier.
Zicht vanuit de kerktoren op het gemeentehuis, de Nederlands Hervormde kerk, het Catharinaplein en het City theater. Voor meer details klik hier.
Architectenbureau Woudstra in de voormalige Nederlands Hervormde Kerk. Voor meer details klik hier.
Video[bewerken | brontekst bewerken]
Video Napoleonskerkje
| Bronnen, noten en/of referenties |