Rond die Cluse

Naamgeving heemkundig tijdschrift

Met de hervatting van de publicatie van het heemkundig tijdschrift heeft de redactie besloten de nieuwe jaargangen te laten verschijnen in een nieuw jasje, maar ook onder een nieuwe naam. De keuze is gevallen op 'Rond die Cluse', een naam die op de in augustus gehouden ledenvergadering is goedgekeurd. Een historische naam, die past bij een historisch getint tijdschrift. De bedoeling is immers, dat we ons heemblad uitsluitend reserveren voor historische informatie over Schijndel. Als we de betekenis van 'kluis' analyseren dan komen we tot de volgende conclusie: het is waarschijnlijk een afleiding van het Latijnse *clusa: klein huis, verblijf van een kluizenaar. Het mnl. 'cluse' duidt eveneens op een soort afgesloten ruimte, afgesloten kamer, een kelder, enge woning. Bach omschrijft het element als een 'eingehegtes Grundstück'. Pater van de Heilige Harten Wiro Heesters ziet in 'die Cluse' het oude dorpsplein nabij de kerk, een plaats van samenkomst van het vee bij de daar gelegen drenkkuil, van waaruit ze dan naar de gemeenschappelijke weidegebieden trokken. Volgens hem zou het bepaald niet onmogelijk zijn dat op genoemd dorpsplein, die omheinde ruimte, eertijds een stenen gebouw was opgetrokken. Hij verwijst daarbij naar het eventuele stamhuis van de oude adellijke familie van Schijndel, de eerste heren van het dorp. Een oude 'paddenpoel' nabij de kerk en het feit dat men bij de aanleg van de markt 'grachtsporen' heeft ontdekt, zou hier mogelijk op kunnen wijzen. Zij zouden bij dit eigen goed een kerk(je) hebben laten bouwen. Dat is de reden, dat onder de huidige Servatiuskerk eigenlijk nog een of twee voorgangers verondersteld worden. Het is een hypothese die de laatste decennia ook vrij consequent op andere dorpen wordt toegepast. Het zou niet de eerste dorpskerk zijn in deze regio waar men via archeologisch onderzoek een of meerdere vroegere plattegronden blootlegt, denk bv. aan Gemonde en Sint Michielsgestel. De vraag is wanneer zich die mogelijkheid in Schijndel zal voordoen; graven onder het schip en priesterkoor van de kerk? Het oude centrale dorpsplein, waarvan een belangrijk deel van de grond aan de kerk toebehoorde, kan in ieder geval bogen op een zeer hoge ouderdom. Bij de Kluis heeft een van de brandkuilen gelegen. Er stonden ook 26 lindebomen en er was een schutskooi gebouwd. Binnen de oude nederzetting Schijndel is er rondom dit zeer oude dorpsplein van alles gepasseerd en zijn vele historische details tot deze ontmoetingsplaats terug te voeren, details, waarvan geprobeerd zal worden die beetje bij beetje bloot te leggen en waarover dan zal worden gepubliceerd. Zo kunnen we de Schijndelaren betrekken bij hún dorpshistorie! Kerk en Kluis zijn in het verleden onafscheidelijk met elkaar verbonden geweest. In alle archiefbronnen komt de Kluis terug, met als oudste schrijfvariant 'cluse'.

Een kleine bloemlezing van notaties vanaf de 15^e eeuw geeft het volgende beeld:

1. een lopense lants achter die Cluse 1423 (LB);

2. een stuk land bij de Kluis naast de Kerk van Schijndel 1473 (BP 1242);

3. een zesterzaad bouwland Scijnle aen die Cluyse tussen de Gemeijn Ackeren en de straat 1482 (BP 1251);

4. een acker in de parochije van Scijnle in den Bors after die Cluijse genoempt den Helaecker 1537 (CVB 518);

5. onder het Elschot lancx beneven den kerckhoff ene einde aen eenen gemeijnen wech welcken wech is streckende aen erfenissen toebehoerende der selver Kercken genoemt die Cluysse 1610 (RA 61 fo1.176v);

6. sal het Groot huijs ende het Cleijn malcanderen altijt moeten wegen soo naer de Cluijse als naer de straete ende het hecken tussen het Kleijn huijs en den Kerckhof hangende te samen onderhouden 1674 (CVB 1 13);

7. verhuur door Willemina weduwe van Willem Geerit Schoenmakers van seecker huys ende hoff inde Cluys laatst bewoont ende gebruyckt by den Heer Daniel van Gemert pastoor te Schijndel de verhuurderesse reserveert ende behoudt aen sig in de huysinge de groote camer, opcamer, met nog een kleyn camerke daer alsnu den Cappelaen in slaept, alsmede de helligte vanden solder om daermede te doen naer haer believen 1720;

8. Cornelis P. Pijnenburg mr. smid woonde in de Cluijs 1737; welke schutskooy zal moeten werden gestelt onder den lindeboome ter plaatze genaamt den Kluys.

Bronnen, noten en/of referenties