Bewerken van Gijsbertus Vugts (1799 - 1849)

{{Infobox persoon
| naam           = Gijsbertus Vugts
| foto           = 
| tekst          = 
| volledige naam = Gijsbertus Vugts
| roepnaam       = 
| geboorteplaats = Schijndel
| geboortedatum  =
| doopdatum      = 12 oktober 1799
| overl.plaats   = Schijndel
| overl.datum    = 22 januari 1849
| partner(s)     = Gijsberdien van Gerwen
| beroep(en)     =
| bidprentje     =
| gedachtenisprent =
}}

== '''Gijsbertus Vugts (1799 - 1849)<ref>Marijke Hamel Oegstgeest juni 2022</ref>''' ==
=== '''Gijsbertus Vugts en Gijsberdien van Gerwen''' ===

Gijsbertus Vugts wordt gedoopt in Schijndel op 12 oktober 1799 als zoon van Adrianus Antonii Vugts en Adriana Adrianii van der Velden. Getuigen bij de doop zijn Wilhelmus Aegidii Vrensen en Anna Maria Gijsbertii van der Velden. Hij is het achtste kind uit een gezin van negen, waarvan twee kinderen waarschijnlijk op jonge leeftijd overlijden. Gijsbertus overlijdt op 22 januari 1849 in Schijndel.

Gijsberdien of Gijsberta van Gerwen wordt gedoopt in Schijndel op 20 december 1804 als enige dochter van Henricus van Gerwen en Gijsberta Henricii van der Schoot. Getuigen zijn Gijsbertus Henricii van der Schoot en Cornelia Adrianii Klomp. Op 24 december 1804 wordt het overlijden van moeder opgetekend in het Begrafenisboek, met de vermelding “laat haren man en één kind na.” Gijsberdien overlijdt op 26 december 1855 in Schijndel.

=== '''Een huwelijk.''' ===
Gijsbertus en Gijsberdien worden voor het eerst samen genoemd in het Bevolkingsregister van 1810, in die tijd nog volledig in het Frans, getiteld “Etat de Population de la Mairie de Schindel. Arrondissement de Departement des Bouches du Rhin. Annee 1810.” Ze staan op flinke afstand van elkaar ingeschreven.
Gijsbertus verschijnt onder nummer 2556 als “fils d’un aubergiste,” met als toevoeging bij zijn vader “proprietaire vivant de la culture.” Vader Adriaan is 53 jaar, terwijl moeder Adriaantje 51 is. De dan elfjarige jongen heeft vier oudere broers: Martinus (22 jaar), Johannes (19 jaar), Anthony (15 jaar) en Peter (13 jaar). Er is één oudere zus Adriaantje van 21 jaar en een jonger broertje genaamd Rodier van acht (8).
Gijsberdien staat als zesjarige ingeschreven onder nummer 1857 als “fille d’un laboureur.” Haar vader Henricus wordt genoemd als 54-jarige “laboureur” en tevens “proprietaire vivant de la culture.” De naam van moeder komt niet voor (die was immers al overleden), wel zien we Allegonda van Kilsdonk (39 jaar) en Johanna van Berkel (19 jaar), beiden omschreven als “sa servante.” Lambertus van Dongen (22 jaar) is “son domestique.”

In de loop der jaren vinden de twee elkaar wat zal leiden tot een huwelijk dat plaatsvindt op 21 januari 1826. Het beroep van vader Vugts is dan geen herbergier maar bakker, terwijl moeder als landbouwster wordt genoemd. Inmiddels is de vader van Gijsberdien gestorven. 
Gijsbertus is 26 jaar en landbouwer, Gijsberdien, 21 jaar en “dienstmaagd.” Als getuigen bij het huwelijk zijn aanwezig: (-) Jan Smulders, tapper, 57 jaar, (-) Arnoldus Verhagen, schoenmaker, 29 jaar, (-) Daniel Theodorus de Ridder, particulier, 29 jaar en (-) Kornelis Jakobus Katharinus van Beverwijk, particulier, 21 jaar. De akte wordt ondertekend door [[Jan van Beverwijk (1775 - 1831)|burgemeester Van Beverwijk]].

Het gezin krijgt acht kinderen waarvan er drie vroegtijdig zullen komen te overlijden. Aan het einde van de jaren 1830 vinden we Gijsbertus en Gijsberdien met drie kinderen (Hendrikus, Adriaan en Gijsberdiena) wonende in Steegje 562a (Bevolkingsregister 1830-1840). Beiden geven als beroep aan te rentenieren. Op 562b wonen Pieter en Francine Schuurman. Pieter is achtendertig en dagloner. Op 561b vinden we de onderwijzer Jan van Heeswijk, 28 jaar en zijn vrouw Adriana Voets, die dan 24 jaar oud is. Tot slot vermelden we Leonardus van der Stappen, 61 jaar en timmerman, gehuwd met Hendrien van Santvoort, 60 jaar die op 561a wonen.

Op 13 januari 1844 wordt dochter Adriana geboren om half zeven in de ochtend. Vader Gijsbertus gaat de geboorte aangeven, vergezeld van Leonardus van der Stappen die inmiddels 65 jaar is, maar nog steeds timmerman. Ook Paulus van Schijndel, van beroep dagloner en 40 jaar oud is aanwezig. Deze buurman woont in Steegje 563a.
Gijsbertus geeft aan landbouwer van beroep te zijn. Daarnaast vermeldt deze akte, die ambtelijk wordt ondertekend door P. van der Aa, dat Gijsbertus ook Tweede Assessor is. Bij Koninklijk Besluit uit 1825 bestaat het bestuur van een plattelandsgemeente uit een burgemeester, twee assessoren (wethouders) en een gemeenteraad. Op 9 mei 1845 wordt tenslotte zoon Pieter geboren.

Vlak nadat Adriana vijf jaar is geworden, overlijdt vader Gijsbertus op 22 januari 1849. Hij is dan negenenveertig. In de overlijdensakte die wordt ondertekend door burgemeester [[Wilhelmus Petrus Verhoeven (1811 - 1890)|Wilhelmus Verhoeven]], staat vermeld “zijnde de overledene in leven Tweede Assessor en lid van ’t Bestuur alhier.” 

=== '''De jaren 1850''' ===
Gijsberdien blijft als weduwe en moeder van vijf kinderen achter. In het Bevolkingsregister van de jaren 1850-1860 vinden we haar wonende Steegje no. 822. Waarschijnlijk loopt degene die de huizen nummert, nu een andere ronde en zijn de nummers 561a en 561b van de eerdere registratie, samengevoegd. Gijsberdien staat vermeldt als landbouwster en ook bij de zonen Hendrikus en Adriaan staat als beroep landbouwer vermeld. Op hetzelfde adres vinden we Hendrikus Verhagen (geboren 1788, landbouwer), Hendrika Eimberts (geboren 1819, dienstbode), Allegonda van Kilsdonk (geboren 1771, zonder beroep), Petrus Franciscus van der Meulen (geboren 1814, uurwerker) en Maria Hendrika van der Weyden (geboren 1802, zonder beroep). Allegonda zijn we al eerder tegengekomen in de nabijheid van Gijsberdien. In het bevolkingsregister van 1810 stond ze immers vermeld als dienstbode bij haar vader. Het is moeilijk om te achterhalen wat al deze mensen doen in dit huishouden. Deels lijken ze Gijsberdien te ondersteunen, terwijl zij zich om hen bekommert. Is hier ook sprake van een soort verhuur van woonruimte? Ruim 10% van de 4570 inwoners tellende bevolking in 1851 is geheel of deels afhankelijk van de armenzorg (Heesters, 1984).

Vijfentwintig augustus 1851 om zes uur in de middag breekt er brand uit in de schuur van de boerderij. De gebeurtenis wordt zo belangrijk gevonden dat er een stukje verschijnt in “de Noord-Brabanter: staat- en letterkundig dagblad” van 28 augustus. Inboedel, koeien en paard zijn gered, maar de oogst, varkens en veel brandhout zijn vernield. Er komt genoeg hulp bij het blussen en de wind staat gunstig zodat verdere uitbreiding van de brand wordt voorkomen “die gewis een groot deel der Kom van deze gemeente in de asch had gelegd, daar de brand slechts eenige schreden van aangrenzende huizen bleef verwijderd, die nagenoeg rondom in stroo zijn gedekt en welke vast aan het midden der groote straat belenden, alwaar men helaas altijd nog vele huizen met stroo gedekt aantreft.”

Het moet een hele schok zijn geweest niet alleen voor de bewoners van de boerderij, maar voor het hele dorp. Vlak na de brand vinden er nog meer verdrietige gebeurtenissen plaats. Op 30 augustus overlijdt de buurman van Steegje no. 821 Leonardus van der Stappen, de timmerman die inmiddels ongeveer 72 jaar moet zijn. En op 17 september ook Allegonda van Kilsdonk.

In december van dat jaar voelt Gijsberdien zich genoodzaakt een bedrag van 1200 gulden te lenen bij Gijsbertus van Beverwijk. Een akte wordt op 27 december opgemaakt bij notaris Conradus Holdringh in Veghel. Vier jaar later zal zij op 26 december 1855 komen te overlijden. Burgemeester Wilhelmus Verhoeven die de overlijdensakte ondertekent, vermeldt als haar beroep landbouwster “oud eenenvijftig jaren, zes dagen.”

=== '''De erfenis''' ===
Oudste zoon Hendrikus is inmiddels vierentwintig en meerderjarig. Voor de vier andere kinderen, Adriaan (20 jaar), Gijsberdina (17 jaar), Adriana (bijna 11 jaar) en Pieter (10 jaar), wordt door het kantongerecht in Boxtel Adriaan Vugts, landbouwer in Schijndel, als voogd benoemd. Hij is waarschijnlijk de oudste zoon van Martinus Vugts, de oudste broer van Gijsbertus; in de Memorie van Successie die wordt ingediend bij notaris Van Beverwijk in Schijndel zal hij worden omschreven als “Martens zoon.” Martinus van Gerwen, eveneens landbouwer en wonend in St. Oedenrode wordt aangesteld als toeziend voogd. 

Tot een boedelscheiding wordt pas later overgegaan. In april 1859 komt een gezelschap bij elkaar in het gemeentehuis in Boxtel, waar ook het Kantongerecht is gevestigd. [[Cornelis Jakob Catharinus van Beverwijk (1804 – 1878)|Kornelis Jakobus Katharinus van Beverwijk]] is inmiddels notaris te Schijndel en hij maakt de akte. Dit gebeurt onder het toeziend oog van heer en meester Verster, rechter in Boxtel, die aanwezig is in verband met de minderjarige kinderen. Voogd Adriaan Vugts en toeziend voogd Martinus van Gerwen zijn aanwezig.  Zoon Adriaan, die inmiddels meerderjarig is, verschijnt samen met Hendrikus. <br>
Gijsberdina, Adriana en Pieter zijn er niet bij. Wel zien we Rodier Vugts (de jongste broer van Gijsbertus), Martinus van Weert en Arnoldus Steenbakkers die als deskundigen zijn beëdigd voor het kantongerecht om de onroerende goederen te taxeren. “…alle de bewijzen van eigendom (zijn) door brand vernietigd.” Daarnaast zijn er nog twee getuigen.<br>
Er wordt verdeeld in gelijke delen tussen de vijf kinderen, maar enkele zaken blijven in gemeenschappelijk bezit:<br>
(a) een perceel bouw- en een weiland, gelegen in het [[Achterste Hermalen]]...<br>
(b) twee percelen weiland in den [[Aardenburg]] over [[Zuid-Willemsvaart|Willem Zuidervaart]], genaamd de Eendenkooi….<br>
… de helft in ene hypothecaire schuldvordering voor het geheel groot achthonderd gulden rentende vier ten honderd jaarlijks, ten laste van Antonie Vugts en Maria Anna van Heeswijk….<br>
Oudste zoon Hendrikus erft een huis, erf, hopest, tuin, bouw- en weiland in het [[Hermalen]].<br>
Voor Adriana en Pieter is elk “de onverdeelde helft van een huis, erf en tuin, (…) in het dorp van Afdeling D nummers 2214 en 2215…. Onder alle kinderen worden dan nog percelen bouw- en weiland verdeeld. Verder is besloten de roerende goederen bij openbare verkoop aan de meest biedende te verkopen. De opbrengst daarvan wordt zodanig verdeeld, dat er sprake is van een erfenis in vijf gelijke delen.

In juni zal Hendrikus trouwen met de dochter van [[Arnoldus Steenbakkers (1802 – 1863)|Arnoldus Steenbakkers]]: Maria. Hij blijft in Schijndel wonen. Gijsberdien trouwt in 1863 met Jan Swinkels, bakker in Nuenen. Adriaan blijft ongehuwd, hij gaat later bij zus Gijsberdien in Nuenen wonen. Ook Pieter zal niet trouwen. We vinden hem terug in het gezin van zijn broer Hendrikus. Adriana, ook wel Anna genoemd, treedt toe tot de Orde van Penitenten-recollectinen van Etten ofwel de Zusters Franciscanessen van Etten. Ze wordt later onderwijzeres en Overste van een kloostertje in Ulvenhout. Haar deel van de erfenis was onderdeel van haar dote of bruidschat. 

=== '''Kinderen uit het huwelijk van Gijsbertus en Gijsberdien''' ===
# Hendrikus wordt geboren 10 augustus 1828 in Schijndel en overlijdt 4 januari 1830, ruim 1 jaar oud.
# Hendrikus wordt geboren 17 juni 1831 in Schijndel, trouwt op 4 juni 1859 met Maria Steenbakkers (1835, Schijndel – 1921, Oirschot). Hendrikus overlijdt 2 december 1903 in Schijndel, oud 72 jaar.
# Adrianus wordt geboren 12 oktober 1833 in Schijndel. Hij overlijdt bijna vier maanden oud op 10 februari 1834.
# Adriaan wordt geboren op 19 januari 1835 in Schijndel. Hij overlijdt, ongehuwd, op 23 maart 1876 in Nuenen, oud 41 jaar.
# Gijsberdiena wordt geboren op 24 april 1838 in Schijndel. Zij trouwt op 15 mei 1863 met Johannes Francis Swinkels (1838, Nuenen – 1909, Nuenen) van beroep bakker. Gijsberdiena overlijdt op 1 februari 1891 in Nuenen, oud 52 jaar.<br>
# Adriana wordt geboren op 20 september 1840 in Schijndel. Zij overlijdt, twee maanden oud, op 25 november 1840.
# Adriana wordt geboren op 13 januari 1844 in Schijndel. Zij overlijdt als Sr. Maria Leonard, religieuze en Overste van het Teresia-Gesticht op 29 januari 1908 in Ulvenhout, oud 64 jaar.
# Pieter wordt geboren op 9 mei 1845 in Schijndel. Hij overlijdt, ongehuwd, op 17 november 1881 in Schijndel, oud 36 jaar.
[[categorie: Vugts|Gijsbertus]]
{{appendix}}