U kunt ons steunen door lid van de Heemkundekring Schijndel te worden. Iedere dinsdagochtend zijn wij tussen 9 en 12 uur in de heemkamer: Cultureel Centrum Spectrum, Steeg 9 g, Schijndel. |
Het dorpsbestuur in de Gouden Eeuw
Het dorpsbestuur in de Gouden Eeuw[1] [bewerken | brontekst bewerken]
Algemeen[bewerken | brontekst bewerken]
In de Gouden Eeuw sprak men niet van het college van burgemeester en wethouders en de gemeenteraad. Het dorpsbestuur bestond toen uit een schout en 7 schepenen, vandaar de naam “de schepenbank van Schijndel”. Hun archief heet het schepenbankarchief, dat vanaf 1530 redelijk goed bewaard is gebleven. Bij elke belangrijke akte die werd uitgegeven konden ze onder aan de akte hun schependomszegel hangen, waarvan verschillende uitvoeringen bekend zijn. Drie zegels getekend door oud-burgemeester P.A. (Peter) Verhagen rond 1880. Het schependomszegel is later vervangen door het bekende gemeentewapen, Het Wapen van Schijndel als opvolger van de oude schependomszegels met de sabels uit het familiewapen van Van der Leck, de eikenboom en de beeltenis van Sint Servatius, patroon van dorp en parochiekerk.
Functionarissen binnen de schepenbank[bewerken | brontekst bewerken]
De SCHOUT was de rechtstreekse vertegenwoordiger van de hertog van Brabant, van de kwartierschout van Peelland en gaf leiding aan het schepencollege. Hij was ook de officier in justitiezaken. Soms trad een loco-officier op.
Onder de SCHEPENEN had je een president-schepen of eerste schepen gevolgd door de zes medeschepenen. Zij regelden alles rondom de rechtspraak in het dorp.
Alles wat beschreven moest worden lag in handen van de SECRETARIS, de baas van de secretarie. Soms werd die vervangen door een zgn. substituut-secretaris.
Bij overtredingen van de wet kreeg je te maken met de VORSTER die later veldwachter werd genoemd, maar die ook als deurwaarder en gemeentebode optrad.
Er waren BORGEMEESTERS in dienst, meestal een geletterde en een ongeletterde, die vooral voor de financiële huishouding van het dorp zorgden en hun borgemeestersrekeningen opmaakten.
Was er bv. onraad in het dorp dan had je in verschillende gehuchten zgn. ROTMEESTERS, die hun “rot” alarmeerden bij dreigend gevaar of brand e.d.
Om de veiligheid op straat te garanderen kende men een soort nachtwacht nl. de NACHTWAKER of KLAPWAKER.
Een belangrijke rol speelden ook de twee ARMMEESTERS ook wel H. GEESTMEESTERS genoemd en natuurlijk de twee KERKMEESTERS.
Raadkamer en raadhuis[bewerken | brontekst bewerken]
Bekend is uit de 17e eeuw dat men vergaderde in een schepenkamer in Herberg De Valk. Aan de straatzijde, pal voor die raadkamer, stond een groot publicatiebord met houten afdak, vlak bij de lindeboom. Iedereen die er passeerde kon daar de belangrijkste informatie vinden. Later is een eenvoudig raadhuisje gebouwd op grond die rondom de Servatiuskerk lag. Gedurende de gehele 17e en 18e eeuw heeft men het hier mee moeten doen. Pas in 1791 is in de Hoofdstraat een nieuw raadhuis gebouwd, dat in 1944 voor een deel in vlammen is opgegaan.
Notarissen[bewerken | brontekst bewerken]
Veel mensen lieten ook akten passeren bij een notaris in of buiten Schijndel. Uit de Gouden Eeuw zijn er eigenlijk maar drie bekend nl. Reinier Moors 1600-1617, Jan van den Heuvel (te Sint Michielsgestel) ca. 1645-1685 en Gijsbert de Jongh 1687-1743.
Schouten[bewerken | brontekst bewerken]
De schouten van Schijndel die uit de archieven bekend zijn, zijn de volgende:
1533-1539 : Jan de Cock van Neerijnen
1548-........ : Peter van Beersaques
1550-1570 : Aelt Pauwels van Helmont
1582-1591 : Jan Aert van Helmont (zoon van de vorige)
1600-1634 : Aert Jans van Helmont (zoon van de vorige)
1637-1646 : Claes Peters van Griensven (gehuwd met Anneke Jans van Helmont)
Denk in dit verband aan de straten: De Cock van Neerijnenstraat, de Van Helmontstraat en de Claes van Griensvenstraat.
Secretarissen[bewerken | brontekst bewerken]
Het secretariaat van Schijndel was een zgn. erfsecretarie van Peelland. De erfsecretaris liet het werk vaak aan een vervanger ter plaatse over. Een zeer bekende secretaris in Schijndel, die het ambt enorm lang heeft uitgevoerd, is Peter van Griensven geweest, wiens dochter trouwde met Hendrik van Amstel, de vader van de bekende zeeheld Jan van Amstel, die in 1633 naar Schijndel is gekomen als herbergier in De Roode Leeuw.
Naast hem treffen we ook aan: Daniel Henricx van Gerwen in de beginperiode van de 17e eeuw en J. van Schoonhoven mogelijk als vervanger van Van Griensven rond 1660.
Wapen van kwartier Peelland[bewerken | brontekst bewerken]
Na 1648 toen Brabant generaliteitsland werd en rechtstreeks onder het gezag van de Staten Generaal kwam te staan zijn alle belangrijke dorpsfuncties, die vóór die tijd door katholieke functionarissen werden uitgeoefend, van lieverlee overgenomen door ambtenaren, die allen de gereformeerde godsdienst aanhingen.
Bronnen, noten en/of referenties
|