Boschwegse kerk

Boschwegse kerk.
Boschweg 118.
Gebruik	Kerkgebouw.
Gereed	Kerk in 1928. Toren en doopkapel in 1954.
Sluiting	2019.
Bouwstijl	"Dom Bellot" expressionisme.
Monument status	Gemeentemonument GM7240.
Bouwpartners
Architect	Ch.J. van Liempd en Ph. Donders
Eigenaar	De Roomsch Katholieke Parochie van O.L. Vrouwe van den H. Rozenkrans.

Boschwegse kerk.

Oprichting Boschwegse kerk Boschweg 118

Rond 1925 werden plannen gemaakt om een kerk te stichten op de Boschweg. Wat daarvoor nodig was was geld. Met de aanstelling van Pastoor A.J. Pessers als bouwpastoor werd dat probleem opgelost. Pastoor Pessers was van rijke komaf dus daarmee was het geldprobleem opgelost.
De locatie was een groter probleem. Het eerste voorstel was tegenover de vroegere winkel van Smid van Kasteren en waar de van Helmontstraat begint. De geplande locatie riep echter een heleboel weerstand op. Bewoners van het Lieseind, Molendijk en Oetelaar wilden de kerk dichterbij gebouwd zien, meer richting Den Bosch.
Toen het er naar uitzag dat aan de wensen van de bewoners voorbij werd gegaan, ging men tot actie over. Men ging niet alleen naar de Bisschop, ook werd gesteld dat als er niet naar de bewoners geluisterd zou worden, men dan het verzoek zou doen om op de Boschweg een openbare school te krijgen.
Daar schrokken de "plannenmakers" van. De positie van het bijzonder katholiek onderwijs in Schijndel mocht absoluut niet aangetast worden! De wijkbewoners hadden klaarblijkelijk met hun actie een gevoelige snaar weten te raken, want men kwam terug op het besluit om de plannen ten uitvoer te brengen. Ook was men weer bereid tot overleg. Vervolgens kwam er een compromis-voorstel voor een bouwplaats ter tafel, een laag gelegen, drassig terrein (in eigendom van Lambertus Kemps) naast het huis van de weduwe Pennings, dat in de volksmond "de kikvors" werd genoemd. Er volgde nog behoorlijk wat commotie:

• Tijdens een vergadering over de bouwlocatie werden er kikvorsen losgelaten,
  
• En er werd onder de bevolking via een stencil een spotlied over de bouw van de kerk verspreid, waarna de pastoor vanaf de kansel de mensen opriep om de tekst vanwege de kwetsende en provocerende inhoud op de pastorie in te leveren, maar uiteindelijk kwam men toch overeen om de kerk ter plaatse van de "kikvors" te bouwen.

• Boschwegse kerk anno 1928
• 

  Kerk en pastorie.

• 

  Achterzijde kerk.

• 

  Interieur.

• 

  Interieur.

• 

  Interieur.

Nieuw altaar in de Boschwegse kerk (1950)

In 1949 is in de Boschwegse kerk de Broederschap gevestigd van Onze Lieve Vrouwe van de Rozenkrans. Voor deze Broederschap werd in het jaar 1950 een Maria-altaar geplaatst. De opstand van dit altaar is ontworpen en vervaardigd door de bekende Brabantse kunstenaar Luc van Gent, die ook de gebrandschilderde ramen in de zijbeuken van de kerk heeft ontworpen. Deze opstand is geboetseerd in Limburgse klei, daarna gebakken en is door de kunstenaar zelf gekleurd. Het zijn vier taferelen. Bovenop het aan reiken van de rozenkrans aan de H. Dominicus. Daaronder in ’t midden de nederdaling van de H. Geest op Pinksteren en aan de ene zijde de geboorte van Christus en aan de andere zijde de hemelvaart.

Monumenten Inventarisatie Project 1990

O.L. Vrouw van de Rozenkrans 1928.
Phil Donders

"Dom Bellot" expressionisme.
Bakstenen gevel. Hardsteen. Vensters en deuren in glas-in-lood.
Zadeldak, verbeterde Hollandse dakpan.
Bakstenen kruisribgewelven.
Doopkapel en toren dateren uit 1954, de 1e ter herdenking van de omgekomen Gebrs. de Wit.
Kerkhof met Calvarieberg met kruisbeeld en corpus. Regelmatig aangelegd kerkhof met zeer dicht opeen staande graven, omzoomd door coniferenhaag.
Ramen en altaarreliëf van Luc. van Hoek.
Een breed middenschip en twee smalle zijbeuken, gescheiden door spitsbogen welke het muurvlak onderbreken.
De vloer bestaat uit een geometrisch patroon gevormd door tegeltjes in crème, oranje, grijs, zwart.
Architectuurhistorisch belang, ligging, gaafheid. Dreibeukige kruiskerk met westtoren en dakruiter.
Entree kerkhof: twee geknielde gietijzeren engelen. Secundair gebruik uit ca. 1986.
Interieur: de eiken kerkbanken zijn origineel, Zes zuilen zijn met marmer bekleed en dragen op uitkragend kapiteel een heiligenbeeld. Aan de wanden een kruiswegstatie, op doek uit 1933, gesigneerd A. van de Laar, kopie Fugel.
Het middenschip wordt bekroond door bakstenen kruisribgewelven.

• R.K. kerk Boschweg 118
• 

  R.K. kerk Boschweg.

• 

  R.K. kerk Boschweg.

• 

  Spitsboogen in R.K. kerk Boschweg.

• 

  Kruisgewelf in R.K. kerk Boschweg.

• 

  Toegangshek R.K. kerkhof.

• 

  Toegangshek R.K. kerkhof.

• 

  Geknielde gietijzeren engelen op pilasters kerkhof.

• 

  Kerkhof Boschweg 118.

• 

  Kerkhof Boschweg 118.

Beschrijving uit de gemeentelijke monumentenlijst 1993.

Typering, sítueríng en bouwgeschiedenis

De rooms-katholieke parochiekerk 'O.L. Vrouwe van den H. Rozenkrans' is een kruisbasiliek. Voorbouw, transeptarmen en apsis zijn van gelijke hoogte maar iets lager dan het middenschip en het koor, en hebben een omvang van één travee. Het schip telt drie traveeën. De hoektoren aan de rechter voorzijde is vijf verdiepingen hoog. Links terzijde van het schip staat een doopkapel met achthoekig grondplan. Links van het koor en de absis staat een tweelaags sacristie.
De vrijstaande kerk is overhoeks geplaatst op een perceel, dat verder een pastorie (Boschweg 116), sacristie en begraafplaats omvat.
De sacristie en de kerk - met een schipomvang van twee traveeên - dateren van 1928. De architecten Ph. Donders en Ch.J. van Liempd hebben de kerk ontworpen in baksteen-expressionisme, in een vormentaal die gelijkenis vertoont met het werk van Dom-Bellot.
De kerk is in 1955 onder leiding van architect Ph. Donders afgebouwd. De kerk werd toen overeenkomstig het ontwerp uit 1928 uitgebreid met één travee in het schip en een voorbouw met toren. Het ontwerp uit 1928 voorzag in een portaal met wimberg in de voorbouw en een groot spitsboogvenster daarboven. Deze opzet is niet gevolgd. Bovendien werd links van het schip een doopkapel toegevoegd ter herdenking van de omgekomen gebroeders De Wit.

Beschrijving van het exterieur

Van de bakstenen kerk zijn voorbouw, middenschip, koor en transeptarmen overkapt met zadeldaken, die gedekt zijn met blauwe verbeterde Hollandse pannen. De topgevels hebben brede ingemetselde kalkstenen boven de gootlijst. Op de viering staat een overhoeks geplaatste dakruiter.
De absis heeft een veelhoekige dakafsluiting met kruis op de top.
De zijportieken van de voorbouw, de zijschepen en de driezijdige afsluitingen van de transeptarmen hebben platte daken met loden afdekstroken op de randen.
De toren wordt bekroond door een naaldspits met leien in maasdekking en een smeedijzeren kruis met haan op de top.
De afwatering geschiedt via overkragende gootlijsten en koperen waterpijpen met vergaarbakken.
Drie spitsbogen van het ingangsportiek in de voorgevel worden ondersteund door twee kunststenen zuilen met trapeziumvormige, hardstenen basementen en kalkstenen teerlingkapitelen. De opgeklampte deuren in het portiek zijn van eikenhout. Aan weerszijden van het portiek bevinden zich twee gekoppelde raampjes met keperbogen. Op de verdieping is een groot glas-in-lood roosvenster aangebracht. Het maaswerk in de vorm van een bloem is van beton. In de top van de voorbouw en in de daar bovenuit stekende top van het middenschip bevinden zich smalle verticale venstertjes. Onder de dakrand en om het roosvenster is een bloktandlijst ingemetseld.
De linker en rechter zijgevel zijn identiek. De wand van het zijschip wordt versterkt door twee steunberen, die overgaan in luchtbogen boven de zijschepen. De wand wordt bovendien geleed door lisenen en een verdikte baksteenband onder het platte dak.
Elk muurvlak tussen liseen en steunbeer bevat één venster met keperboog. De lichtbeuk van het middenschip bestaat uit drie glas.-in-lood spitsboogvensters met bakstenen montants.
De gevel van het transept is voorzien van een driezijdige uitbouw van gelijke hoogte als het zijschip. Elke zijde heeft twee gekoppelde vensters met keperbogen. Boven de polygonale uitbouw is een groot spitsboogvenster aangebracht met bakstenen maaswerk. In de top bevindt zich een rond venster waar overheen een, in de gevel doorlopend, bakstenen kruis is gemetseld. In de top van de gevel is baksteenvlechting aangebracht. De zijgevels van de transeptarmen zijn versterkt met steunberen.
In de hoeken tussen de transeptarmen en het koor zijn rechthoekige kapellen gebouwd. Het koorgedeelte is even hoog als het schip en heeft een uitgemetselde 'schoorsteen' in de top van de eindgevel. Een polygonale absis sluit aan op het koor. Elke zijde van de absis bevat één venster met keperboog tussen steunberen, die ter hoogte van de vensters eindigen in een kunststenen sluitsteen.
Alle ramen in de kerk met keperbogen hebben tevens keperboogvormige strekken met een uitgemetselde baksteenlaag aan de bovenzijde, uitgehoekte dagkanten en afgeschuinde bakstenen dorpels. Alle kerkramen zijn voorzien van glas-in-lood (Luc. Van Hoek).
De sacristie is verbonden met het koor. Het is een tweelaags, bakstenen gebouw onder zadeldak. De ingang bevindt zich in de voorgevel. Op de verdieping zijn vier vensters aangebracht. In de top van de linker zijgevel is baksteenvlechting aangebracht. De achtergevel bestaat uit acht vensters op de verdieping en drie samengestelde ramen op de begane grond.
De toren heeft een opgeklampte eikenhouten, getoogde deur aan de voorzijde. De verdiepingen worden aangegeven door een reeks smalle vensters boven elkaar. De bovenste verdieping heeft aan alle zijden twee galmgaten met rondboog, betonnen omlijsting en balustrade. Het middendeel van elke zijde is opgetrokken tot een topgevel. Tegen de topgevels zijn de klokken bevestigd. De toren wordt bekroond door een ingeknikte naaldspits met leien in maasdekking.
De achthoekige, bakstenen doopkapel wordt overkapt door een achtzijdig tentdak met een piron op de top. De verdiepte muurvelden van zeven zijden bevatten elk één kunststenen, rechthoekig venster met een maaswerk van acht cirkels gevuld met glas-in-lood.
Een poort met twee witgeschilderde, gietijzeren geknielde engelen geeft toegang tot een pad aan de rechterzijde van de kerk, dat leidt naar het kerkhof. Op de calvarieberg midden op de begraafplaats staat een kruisbeeld. Het regelmatig aangelegde kerkhof is omzoomd door een coniferenhaag.

Beschrijving van het interieur

Het portiek is overwelfd met drie graatgewelven van gele baksteen. De boogvelden zijn van wítte baksteen. De centrale hoofdingang ligt in de as van het middenschip. De zijingangen leiden via een portaal naar het middenschip. Boven de ingang - op de verdieping van de voorbouw - bevindt zich een zangers tribune met orgel. De kerkvloer bestaat uit een geometrisch patroon, gevormd door tegeltjes in crème, oranje, grijs en zwart. De glas-in-lood ramen vertonen geometrische patronen, tenzij anders vermeld.
De opstand van het middenschip.
Het brede middenschip kent een alternerend stelsel van afwisselend een zuil en een pijler. De zes zuilen zijn achthoekig, met marmer (Nap. Roug.) bekleed, staan op hardstenen basementen en hebben kalkstenen kapitelen, die in het middenschip tevens dienst doen als sokkels voor heiligenbeelden (de vier evangelisten, Petrus en Paulus).
De pijlers zijn van baksteen en lopen in het middenschip over in gordelbogen. In de zijschepen zijn ook de pijlers voorzien van kalkstenen kapitelen. Boven een spitsboogarcade zijn de muren tot en met de lichtbeuk wit geschilderd. Het middenschip van drie traveeën wordt overwelfd door kruisribgewelven.
De ribben en gordelbogen zijn van rode baksteen, de gewelfkappen zijn van gele bakstenen.
De zijschepen hebben een vlak, wit geschilderd plafond. In de zijschepen en het transept hangen geschilderde kruiswegstaties van A. van de Laar, die dateert van 1933 (kopie Fugel). In de zijschepen en in de polygonale afsluiting van de transeptarmen staan eikenhouten biechtstoelen.
De zijschepen monden uit in de transeptarmen, die overwelfd zijn met kruisribgewelven.
De polygonale afsluiting van de transeptarmen wordt van het transept gescheiden door een spitsboogarcade, die rust op een zuil. Daarboven bevindt zich in de rechter transeptarm een venster met een voorstelling in glas-in-lood van de treurende Maria, en in de linker transeptarm een voorstelling van Maria ten hemel, de drie-eenheid en de 'deur des hemels' in de linker hoek en het 'gouden huis' in de rechter hoek. In de linker transeptarm staat een polychroom beschilderd stenen Maria-altaar van Luc. van Hoek. In de rechter transeptarm bevindt zich het Johannes-altaar.
Bakstenen viering pijlers met decoratief metselwerk ondersteunen het bakstenen stergewelf van de viering.
Pilasters met kunststenen kapitelen ondersteunen het ribgewelf van de veelhoekige absis. De wanden met verdiept, getoogde velden zijn wit geschilderd. In de glas-in-lood ramen zijn van links naar rechts afgebeeld: Maria Mozes zuster, Anna moeder van Samuel, Rachel moeder van Jozef en Benjamin, Judith die Israël heeft gered en Abigaïl, zij stilde Daniëls toorn. In de absis staat een koperen hoogaltaar - met een kruisbeeld onder een baldakijn - op een marmeren sokkel.
Op een gedenksteen rechts in het koor staat te lezen:

Prim Lap posuit A.J. Pessers Prim Par XXV aug MCMXXVIII.

De doopkapel is vanuit het linker zijschip te bereiken. Deze centraal bouw heeft een achthoekige verlaging in de vloer met een hekwerk daar omheen. In het midden staat een hardstenen doopvont met koperen deksel, dat voorzien is van Christusmonogrammen. De vloer van lage middendeel is van hardsteen. De hoger gelegen vloer rondom is van leisteen. De centraal bouw is overwelfd met een vlak pompoengewelf.
Op de begane grond van de toren is een Mariakapel ondergebracht. De kubische ruimte is overwelfd door een graatgewelf met een centrale oculus. De muren zijn ook hier wit en de vloer is identiek aan die in de kerk. Op een glas-in-lood raam is een vrouw met twee kinderen voor een Mariakapelletje afgebeeld. Op het glas-in-lood raam ernaast verschijnen twee engelen aan een vrouw met kind.

Motivatíe tot plaatsing op de monumentenlijst

De kerk vertoont elementen van het Expressionisme en heeft een gaaf exterieur en interieur.
Het is een belangrijk werk van Ch.J. van Liempd en Ph. Donders.
De markant gelegen kerk vormt samen met de pastorie een karakteristiek geheel voor het dorp.
Het complex heeft cultuurhistorische waarde omdat het getuigt van een geestelijke ontwikkelingsfase.

Fotoalbums

Fotoalbum bouw Boschwegse kerk
Fotoalbum Boschwegse kerk
Fotoalbum interieur Boschwegse kerk
Fotoalbum gebeurtenissen Boschwegse kerk

Bronnen, noten en/of referenties