De straat waarin u woont Houterdsedijk

DE STRAAT WAARIN U WOONT HOUTERDSEDIJK

Houterdsedijk
De Dinthersedijk, was de weg die ons in vorige eeuwen rechtstreeks naar Dinther leidde. Gesteld kan worden dat deze weg wellicht zijn betekenis mede te danken had aan de band die er rond de Middeleeuwen bestond tussen de kerk van Schijndel en die van Dinther. De betekenis van de Houterdsedijk heeft in zekere zin een gelijkenis met die van de Dinthersedijk, zij het dat nu niet de kerk van Dinther maar het kasteel van Heeswijk er aan ten grondslag ligt.

In het midden van de uithoek “Elschodt” ligt de Houterdsedijk, komend vanuit het centrum van Schijndel loopt hij naar het noorden en sluit daar aan op een van de toevoerwegen naar het Heeswijkse kasteel. We spreken dan over de periode voordat de Zuid-Willemsvaart gegraven was. In de oude archieven duikt vele malen de naam Houterd op, en wel in allerlei varianten, zoals Hautart, Hautert, Houtart en Houtert. De vroegste vermelding wordt gevonden in een verhandeling van wijlen A. van Bokhoven: “Historische bijzonderheden omtrent de Nonnenbossche Hoef'. Van Bokhoven haalt daarin een brief aan (copia copiae) d.d. 6 januari 1304 (in Epiphanis Domini 1303) van hertog Jan, waarin hij “al de bouwlieden van Ridder Gherlacus de Buscoducis vrijstelt van alle diensten ten bate van den Hertog, behoudens bijstand in geval van huwelijk of ten krijgsdienst trekken van ’s hertogts kinderen, of van gevangenschap van den hertog enz. ” Zo bezat een zekere Walraven van Benthem rond 1380 in de °Houtart ' drie buunder land.

De geschiedenis van Heeswijk gaat vele jaren verder terug dan die van Schijndel. Gelegen aan de niet onbelangrijke rivier de Aa hadden zich daar vele ridders en andere “gewichtige” personen gevestigd, al of niet in een ‘huis’, ‘geburg(t)’ of ‘slotje’. Zo werd waarschijnlijk door een van de vazallen van de Brabantse Hertog rond de elfde eeuwwisseling het “Huis te Heeswijk ' gebouwd, wat in de jaren en eeuwen daarna uitgroeide tot het Heeswijkse kasteel zoals we dat nu kennen.

In die tijd bestond het noordelijk deel van Schijndel voor het overgrote deel nog uit heide, woeste gronden en natte broekbossen. Toch komen er vanaf die periode steeds meer hoeves ten zuiden van de aangrenzende landerijen van de kasteelheer. Zochten de “hoevenaars” bescherming bij de kasteelheer of was het de kasteelheer zelf die ontginning van de in zijn bezit zijnde woeste gronden op deze wijze wist te bevorderen?

Een vroeg ontgonnen deel in het Schijndelse. Opvallend is de concentratie van hoeves/boerderijen in het noordelijk deel van de Houterdsedijk, als- ook de daar ontgonnen percelen, geheel gelegen tussen de oostelijk aangrenzende broekbosssen en de westelijk gelegen grote heidevlakte. Een groot deel van die heide en woeste gronden waren overigens nog aanwezig tot even na de Tweede Wereldoorlog. Het is ook in deze omgeving waar de hoeves liggen die de Clarissen uit den Bosch door erving in bezit kregen en die onder de naam “Nonnenbosschehoeven ' bekend zijn geworden.

De 'Hautart' lag ook niet ongunstig ten opzichte van de rivier de Aa. Blijkens een aantekening op een oude kaart, zo lezen we bij Van Bokhoven, zou deze gemeente in vroegere eeuwen ook een losplaats hebben gehad. De aantekening luidt: “dit is een stukje gemeijnte van Schijndel, van ouden tijden tottenjaere 1603 oopen en onbeheijmt gelegen renen den revier de Aa (tusschen het Gewat en de brug van Middelrode) ende daar eertijds van noode wesende gebruijckt bij leggen van hou, hoeij, hoppe en ander goet…

De weg naar het kasteel
Als eerste bezitter van het kasteel wordt genoemd Almericus (graaf van Megen). Opsomming van al zijn opvolgers is in deze niet relevant, daarover is voldoende literatuur. Voor ons wordt de komst van Cornelis de Glymes belangrijk, ook wel Van Berghen genaamd. In 1499 behoort niet alleen Heeswijk en Dinther tot zijn bezittingen, maar ook Middelrode en Schijndel. Het is zeker geen idee-fixe om aan te nemen dat de heren van het kasteel bij tijd en wijle Schijndel bezochten. Het kasteel had zuidelijk een “uitvalsweg”, die een aansluiting had op de weg door de Hautart naar Schijndel. Nu nog is de “vroegere doorloop” van die °uitvalsweg' via het bruggetje over de Aa en de pilasters op de grens van de eigen (kasteel)weg naar de hedendaagse Houterdsedijk duidelijk waar te nemen, ondanks de afsnijding door de Zuid-Willemsvaart (zie afbeelding 3 en 4)